Những yếu tố quyết định phát triển bền vững

Quy hoạch sắp xếp không gian

Quy hoạch nếu không chuẩn sẽ gây lãng phí vô cùng lớn nguồn lực của xã hội vì phải phá đi làm lại, thậm chí là đập phá nhiều lần. Mặt khác nó lại gây cản trở cho quá trình phát triển. Trong tầm nhìn của chúng ta về quy hoạch thường chịu ảnh hưởng của tư duy tiểu nông, manh mún và ngắn hạn, còn quá ít kinh nghiệm về sản xuất lớn, do vậy, rất dễ bị sai lầm. Cần dành nhiều tâm sức cho công việc quy hoạch, tập hợp cho được những người có tầm nhìn và kinh nghiệm để họ tham gia ý kiến, không nên khoán trắng cho các công ty tư vấn quy hoạch, vì phần nhiều họ sẽ làm theo hợp đồng lấy tiền, ít tâm huyết trăn trở cũng như sự hiểu biết về vùng đất họ làm quy hoạch.

Trong nhiều thập niên đến, phía đông Quảng Nam là vùng động lực. Các khu du lịch, trung tâm thương mại lớn, khu công nghiệp và các hạ tầng chiến lược như cảng biển, sân bay sẽ bố trí phần nhiều ở vùng này. Trừ khu vực sân bay và cảng biển, phần còn lại ở ven biển từ Tam Hòa, Tam Tiến của Núi Thành ra đến tiếp giáp Đà Nẵng cũng như ven các dòng sông nên ưu tiên chủ yếu để phát triển du lịch, trong đó có các khu du lịch tập trung và các địa điểm du lịch homestay. Nói chung, không đưa công nghiệp vào khu vực này, trừ công nghiệp hậu cần cảng và các khu công nghiệp đã bố trí ở Chu Lai (Tam Hiệp, Tam Anh) và Tam Thăng, Tam Kỳ. Nên có quy hoạch thêm một số khu vực để bố trí công nghiệp ở phía tây, gần với đường cao tốc và trên quốc lộ 1. Giữ quy hoạch khu công nghệ cao phía bắc Khu kinh tế mở Chu Lai tại khu vực Tam Thăng và phía tây sông Trường Giang ở Thăng Bình như tỉnh đã dự kiến. Ưu tiên dành đủ không gian cho một cảng lớn ở vịnh An Hòa và sân bay trung chuyển Chu Lai.

Vùng phía đông của tỉnh nên sớm có quy hoạch các khu đô thị sinh thái, theo kiểu chuỗi đô thị, có phố và có làng xen lẫn các không gian để trống cho màu xanh của cây cỏ, đừng để bị vụn nát do sự tự phát trong xây dựng công trình. Việc quy hoạch vùng đông nên bắt đầu từ vai trò của bờ biển và các dòng sông. Nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng, nhưng nếu lấy nhiều nước từ mạch ngầm thì sẽ gây hậu quả về môi trường, vì vậy cần sớm có giải pháp về hệ thống cấp nước cho vùng đông. Chất thải, rác thải ngày càng nhiều, đang và sẽ là chuyện rất bức xúc trong đời sống của cộng đồng, thậm chí sẽ thành chuyện “chính trị” khi sự phản đối của dân chúng lên cao. Hiện tại chúng ta xử lý chất thải chủ yếu bằng cách chôn lấp hoặc đốt. Chôn lấp như ta đang thực hiện, không có các lớp đáy bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, chỉ đổ rác xuống và lấp lại, thì các chất độc hại sẽ ngấm xuống mạnh nước ngầm. Còn đốt với nhiệt độ không đủ cao theo kiểu phổ biến hiện nay thì thải ra môi trường các chất độc hại có thể gây ung thư. Thế mạnh quan trọng bậc nhất của Quảng Nam là bờ biển dài và đẹp sẽ bị đánh mất nếu biển bị ô nhiễm. Đây đó trong nước và thế giới đã từng thất bại do quy hoạch sai lầm và để biển bị ô nhiễm. Nhân dân ta và khách du lịch đến đây để tham quan và nghỉ dưỡng, cần có sự trong lành và yên tĩnh về môi trường sống, không ai mong muốn đánh đổi sự hoang sơ tự nhiên cho những phố xá tấp nập ồn ào. Cái sạch và cái đẹp chỉ có được bằng quy hoạch tốt và giữ được môi trường. Rồi đây môi trường sẽ trở thành chuyện lớn nhất của nhân loại trong thế kỷ 21 này, nó là văn minh hay dã man, là cuộc sống và cái chết, dịch bệnh tai họa hay sự bình yên, nền văn minh của nhân loại sẽ tiếp tục hay kết thúc. Sau đại dịch Covid-19 này loài người phải sống khác đi, trong đó vấn đề cốt lõi sẽ là sinh thái. Nền kinh tế sinh thái, văn minh sinh thái sẽ phải bắt đầu. Quảng Nam nên có ý thức sớm về chuyện hết sức lớn lao này.

Quy hoạch nông thôn mới theo hướng bảo tồn các làng quê đẹp và tổ chức mới các điểm dân cư có tiện ích văn minh trong không gian sinh thái và kết nối về hệ thống giao thông là công việc lớn cần sớm được tính đến đối với một vùng phát triển. Những không gian xanh, những bờ ruộng, bờ tre xinh đẹp, các bãi cỏ bình nguyên hay nhấp nhô gợn sóng, những con đường làng uốn lượn và có hương hoa… Tất cả phải được tính đến bằng một tình yêu quê hương sâu đậm.  

Cán bộ và tư duy

Cuối cùng thì cán bộ sẽ quyết định sự thành công. Vai trò của cộng đồng nhân dân sẽ hết sức quan trọng, là nền tảng của sự phát triển bền vững, lợi ích của mọi nhà là động lực lớn nhất để phát triển, nhưng mặt khác, trong cộng đồng muôn người muôn ý, có yếu tố tự phát và tản mạn. Để có sức mạnh chung thì vai trò của cán bộ sẽ quyết định. Ngày xa xưa đã thế. Các cộng đồng cần các già làng, tù trưởng, thủ lĩnh… để cùng nhau hành động vì mục tiêu chung có lợi cho muôn người. Họ là những người tập hợp, tổ chức và dẫn dắt dân làng. Họ có tri thức, trách nhiệm, đạo đức để đại diện và hướng dẫn cộng đồng. Ngày nay càng vậy, có cán bộ tốt thì sẽ phát triển, cán bộ kém thì tụt hậu.

Cán bộ lãnh đạo và quản lý các cấp trước nhất cần có tâm huyết vì dân. Toàn bộ tư tưởng Hồ Chí Minh dựa trên cốt lõi “Dân là gốc”. Từ thời phong kiến quân chủ trước đây đã có tư tưởng “Dân vi bản”, cũng theo nghĩa dân là gốc. Nhưng hai thời kỳ đã có sự khác nhau cơ bản. Thời quân chủ quan niệm dân là thần dân, thần dân của trẫm, lấy đạo nghĩa trung với vua mà sống, là yêu nước (trung quân là ái quốc), còn vua mới là chủ của nước. Thời Hồ Chí Minh thì quan niệm dân là chủ của nước, là người làm chủ, mọi quyền hành đều của dân, cán bộ là người được dân ủy quyền, dân ủy quyền mà không mất quyền. Đó là sự khác nhau về chất. Còn đạo đức Hồ Chí Minh là vì dân. Sống vì dân, làm việc vì dân, hành động vì dân. Người nói “Tôi hiến đời tôi cho dân tộc” và cả cuộc đời mình Người đã hành động đúng như vậy. Phong cách Hồ Chí Minh tựu trung là “trọng dân”. Người nói phải kính trọng và lễ phép với nhân dân, chứ không được ức hiếp dân, không dùng vũ lực với dân. Khái quát chung, tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh là một chữ DÂN viết đậm. Học tập Người chính là xây dựng ý thức, tinh thần vì DÂN. Phục vụ nhân dân, chứ không phải là quan cai trị dân. Lấy đó làm tiêu chuẩn có tính quyết định đối với vấn đề nhân sự.

Đồng thời với đó, xây dựng tính trung thực và tinh thần cầu thị của cán bộ là việc trọng tâm trong xây dựng nhân cách. Công việc quản lý xã hội rất nhiều và đa dạng, không ai có khả năng biết hết mọi việc, do vậy, tính trung thực và tinh thần cầu thị sẽ giúp cho cán bộ không giấu dốt, tự học hỏi không ngừng để nâng cao năng lực. Tư duy của lãnh đạo các cấp các ngành sẽ có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của Quảng Nam.

Để có đội ngũ cán bộ đạt yêu cầu, cần có sự đổi mới căn bản công tác tuyển chọn cán bộ. Lâu nay, việc chọn lãnh đạo chủ yếu thực hiện theo sự sắp đặt của cấp trên đối với cấp dưới. Cách làm này lâu ngày sẽ phát sinh các bất ổn. Đã sắp đặt thì bao giờ cũng có tính chủ quan, có thể nhiều hoặc ít hơn nhưng không thể không có. Cách đây nhiều năm, tôi đã có một số lần phát biểu nếu công tác chọn cán bộ thực hiện theo cách sắp đặt sẽ bị “hôn nhân cận huyết”, cộng với sự xa rời quy luật của chọn lọc tự nhiên, thì chắc chắn không tránh khỏi sự thoái hóa. Cần đổi mới căn bản công việc lựa chọn cán bộ lãnh đạo theo cách mở rộng dân chủ trong ứng cử, đề cử và thực hiện tranh cử thực chất, bình đẳng. Đến nay so với những năm trước đây, công tác lựa chọn cán bộ đã có bước tiến trong quy định phải có số dư trong danh sách ứng cử viên. Đó là việc đúng hướng nhưng còn rất ít, nhiều cuộc bầu cử chủ chốt chỉ một bầu một và chưa có tranh cử. Nước ta trước sau gì cũng sẽ đi theo hướng tiến bộ là có tranh cử thực chất. Quảng Nam hoàn toàn có thể đi trước trong lĩnh vực này để sớm có được một đội ngũ cán bộ lãnh đạo nhiều năng lực.

Tất cả sẽ bắt đầu bằng tư duy đổi mới. Có thể biến Quảng Nam thành 1 trong 3 trung tâm kinh tế lớn nhất của đất nước không? Có thể chuyển hẳn từ một tỉnh nông nghiệp trước đây thành một tỉnh công nghiệp phát triển trong nay mai không? Có thể phát triển vừa nhanh mạnh vừa bền vững không? Có thể trở thành một địa chỉ đáng tin cậy về văn hóa, giáo dục và khoa học công nghệ không? Có thể là một trung tâm du lịch quốc tế lớn của khu vực không? Có thể có sân bay trung chuyển và cảng thương mại quốc tế không? Có thể chuyển từ một nền nông nghiệp độc canh tự túc lương thực sang một nền nông nghiệp trồng các loại cây dược liệu quý hiếm không? Có thể làm cho một quê hương đau thương và anh dũng trong chiến tranh thành một quê hương xinh đẹp và giàu mạnh không? Tất cả đều có thể và không thể, phụ thuộc chủ yếu vào tư duy, và tất nhiên có cả quyết tâm trong hành động. Tư duy đổi mới, cải cách căn bản, trong đó có những suy nghĩ phải lật ngược lại, đó chính là chìa khóa của sự thành công.