* Dự báo tình hình thiên tai trong năm 2020 như thế nào, thưa ông?

Ông Trương Xuân Tý: Câu chuyện thời sự nhất mà chúng ta đang trải qua hiện nay là đợt nắng nóng có nguy cơ khốc liệt hơn, kéo dài nhiều ngày hơn. Theo dự báo của cơ quan khí tượng thủy văn, năm 2020 này sẽ có từ 11 - 13 cơn bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông và nhiều khả năng sẽ có từ 5 - 6 cơn bão, áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến đất liền nước ta. Trong đó, đáng chú ý, các địa phương trên địa bàn tỉnh khả năng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ 1 - 2 cơn bão, áp thấp nhiệt đới. Trong mùa lũ, các sông trên địa bàn tỉnh có khả năng xuất hiện 3 - 5 đợt lũ, đỉnh lũ lớn nhất năm nay có khả năng cao hơn năm 2019 và ở mức xấp xỉ đỉnh lũ trung bình nhiều năm.

Theo kinh nghiệm của các năm qua, tình hình thời tiết diễn biến ngày càng phức tạp hơn, những tình huống cực đoan xuất hiện ngày càng nhiều như mưa lớn, áp thấp nhiệt đới, bão, giông, lốc xoáy. Trong năm 2019, ước tính thiệt hại do thiên tai gây ra xấp xỉ 38 tỷ đồng, dù toàn bộ 8 cơn bão và 2 trận áp thấp nhiệt đới xảy ra trong năm không ảnh hưởng nhiều đến Quảng Nam. Ngành nông nghiệp đã chủ động tham mưu tỉnh ban hành các văn bản chỉ đạo, tập trung vào việc phòng ngừa là chính. Trong đó, nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền, người dân trong việc chủ động ứng phó với thiên tai, hướng đến mục tiêu lâu dài là xây dựng xã hội an toàn trước thiên tai.

* Ông vừa đề cập đến tình hình nắng nóng, khô hạn của năm nay. Đợt nắng nóng này có ảnh hưởng như thế nào đến tình hình sản xuất nông nghiệp và các giải pháp đã, đang, sẽ được áp dụng để ứng phó?

Ông Trương Xuân Tý: Trong tuần qua, nắng nóng gay gắt diễn ra liên tục trên diện rộng. Nếu tình hình thời tiết cực đoan tiếp tục kéo dài và không có mưa bổ sung trong thời gian đến thì khả năng vụ hè thu 2020 nhiều địa phương sẽ rất khó khăn về nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh. Đáng chú ý, 17 hồ chứa có quy mô vừa và lớn thuộc sự quản lý của Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam hiện nay tổng dung tích chỉ đạt 71% so với dung tích thiết kế.

Trong khi đó, gần cuối vụ đông xuân vừa qua, một số hồ trong tổng số 56 hồ chứa nhỏ do chính quyền các địa phương quản lý, mực nước đã xuống rất thấp, như: hồ Hóc Két phải dùng máy bơm dã chiến để hút nước; hồ Hố Cái, Hóc Hương mực nước cách đáy cống gần 2m; hồ Hóc Thầy cách đáy cống 1,2m và các hồ Bà Sơn, Hố Trầu, Hố Mây, Suối Tiên, Vũng Tôm... mực nước cũng rất thấp. Không chỉ vậy, nắng nóng hoành hành kết hợp với thủy triều dâng cũng làm gia tăng nguy cơ mặn xâm nhập sâu vào hạ lưu các con sông Vu Gia, Thu Bồn, Vĩnh Điện, Bàn Thạch, Bà Rén... với nồng độ khá cao.

Xác định và dự lường sớm nguy cơ nắng nóng diện rộng - mặn xâm nhập gây ra tình trạng khô hạn, UBND tỉnh đã sớm ban hành Chỉ thị số 02/CT-UBND (ngày 9.1.2020) về việc triển khai cấp bách các biện pháp phòng chống hạn và xâm nhập mặn. Hiện nay, các giải pháp phi công trình đang được thực hiện bao gồm sử dụng những giống lúa ngắn và trung ngày có sức chịu hạn tốt; phối hợp với các nhà máy thủy điện phía thượng nguồn xây dựng kế hoạch vận hành phù hợp với khả năng nguồn nước còn lại của các hồ. Đồng thời chỉ đạo các đơn vị quản lý hồ chứa tính toán, xây dựng bài bản kế hoạch cấp nước tưới phù hợp với tình hình thực tế ở mỗi địa phương.

Đối với những hồ chứa thủy lợi có nguy cơ cao thiếu hụt nguồn nước, ngành nông nghiệp cùng chính quyền các cấp đã và đang tập trung khuyến cáo, hướng dẫn bà con nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa để giảm nhu cầu sử dụng nước. Cùng với đó, chúng tôi cũng đã triển khai giải pháp công trình là xây dựng 3 tuyến đập bổi ngăn mặn – giữ ngọt trên sông Vĩnh Điện, sông Bà Rén và sông Bàn Thạch để đảm bảo có nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp. Nếu không có 3 tuyến đập bổi ngăn mặn - giữ ngọt trọng yếu này thì 4.000ha lúa hè thu ở các địa phương Duy Xuyên, Điện Bàn, Hội An, Tam Kỳ và một phần của Đà Nẵng sẽ bị đe dọa.

Nếu thời gian tới nắng nóng vẫn tiếp tục kéo dài trên diện rộng, mực nước của hàng loạt hồ chứa thủy lợi tụt giảm mạnh thì rất nhiều khả năng trong vụ hè thu 2020 này toàn tỉnh sẽ có gần 10.000ha lúa buộc phải áp dụng các biện pháp chống hạn.

* Quảng Nam đã và đang có những hành động nào để tăng cường năng lực của các cấp chính quyền lẫn cộng đồng trong phòng chống thiên tai (PCTT), giảm thiểu thiệt hại, thưa ông?

Ông Trương Xuân Tý: Có thể nói, công tác PCTT là một trong những nhiệm vụ được chú trọng thường xuyên. UBND tỉnh tiếp tục chỉ đạo Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (PCTT&TKCN) tỉnh thực hiện Nghị quyết số 76 về PCTT, Nghị định 160 về triển khai Luật PCTT. Theo đó, Ban Chỉ huy PCTT các cấp phải được thường xuyên kiện toàn, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên. Ngoài ra, các cấp, các ngành phải chủ động rà soát, điều chỉnh phương án ứng phó thiên tai theo cấp độ rủi ro, đặc biệt là cấp xã, huyện. Hiện giờ, Ban Chỉ huy PCTT cũng đã giao cho các đơn vị cơ sở tiến hành đánh giá lại kế hoạch PCTT theo từng cấp, từ đó xây dựng lại kế hoạch PCTT giai đoạn 2020 - 2025.

UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo các địa phương, sở ban ngành nhanh chóng kiểm tra các công trình PCTT như hồ chứa, đê, kè, nhà tránh lũ… để có giải pháp ứng phó phù hợp. Các phương án ứng phó thiên tai theo cấp độ rủi ro đều đã được xây dựng, các địa phương, ngành liên quan chỉ rà soát những yếu tố phát sinh, cập nhật, bổ sung cho phù hợp với thực tế nên công tác này không bị ảnh hưởng nhiều bởi đại dịch Covid-19 vừa rồi. Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh cũng đã chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố gấp rút hoàn thiện phương án này để báo cáo trước ngày 26.6 sắp đến nhằm kịp thời bổ sung, cập nhật vào phương án của tỉnh.

Đồng thời, các địa phương cũng đã chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn thành lập Đội xung kích PCTT cấp xã đảm bảo đủ số lượng, thành phần và xây dựng quy định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đội; xây dựng kế hoạch hiệp đồng, phương án bố trí lực lượng, phương tiện sẵn sàng ứng cứu, giúp dân khi thiên tai xảy ra và khắc phục hậu quả. Chủ các hồ thủy điện, đơn vị quản lý hồ thủy lợi được quán triệt tổ chức thực hiện đầy đủ các nội dung quy định tại Nghị định số 114/2018/NĐ-CP (ngày 4.9.2018) của Chính phủ. Phương châm cốt lõi vẫn là “4 tại chỗ”, các địa phương tự cân đối ngân sách để phục vụ công tác PCTT, trong trường hợp cấp bách, địa phương có thể đề xuất để tỉnh xem xét hỗ trợ.

* Vậy thưa ông, Quảng Nam có đề xuất nào đối với các bộ, ngành ở Trung ương liên quan đến công tác PCTT năm 2020 và những năm tiếp theo?

Ông Trương Xuân Tý: Một trong những kiến nghị của Quảng Nam là sớm triển khai nâng cấp trạm thủy văn Hội Khách (bổ sung thêm chức năng đo lưu lượng) nhằm phục vụ cho công tác điều tiết lũ trên sông Vu Gia. Đây là việc rất cần thiết nhằm phục vụ công tác PCTT. Quảng Nam cũng đã đề xuất với Bộ NN&PTNT xem xét tổ chức phê duyệt bản đồ ngập lụt vùng hạ du lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và chuyển giao để có cơ sở tổ chức thực hiện, để việc ứng dụng sản phẩm bản đồ nêu trên đảm bảo tính pháp lý theo quy định.

Hiện nay, bờ sông Vu Gia - Thu Bồn vẫn còn nhiều vị trí bị sạt lở nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến tài sản, tính mạng và đất sản xuất của người dân. Tuy nhiên, trong điều kiện ngân sách tỉnh còn hạn hẹp, Quảng Nam cũng đã kiến nghị các bộ, ngành ở Trung ương sớm bổ sung, hỗ trợ nguồn vốn để đầu tư gia cố, chống sạt lở những vị trí bờ sông bị sạt lở nghiêm trọng như thôn Lạc Thành Đông (Điện Hồng, Điện Bàn), bờ Nam sông Vĩnh Điện và xã Điện Minh (Điện Bàn), thôn Giao Thủy (Đại Hòa, Đại Lộc), bờ sông Thu Bồn tại khu vực thôn Trà Đông (Duy Vinh, Duy Xuyên), khu vực Trung Phước (Quế Trung, Nông Sơn)…