Cả làng dựng gươl

Gươl ở làng Côn Zốt (xã Chơ Chun, Nam Giang) cũng được dựng nên như thế. Cả một quá trình dài, từ công việc tìm kiếm nguyên vật liệu, chọn mặt bằng trung tâm để dựng gươl, cho đến ngày mừng công khánh thành. Nói như già làng Côn Zốt - ông Coor Nghiêu, năm nay gươl được khởi công đúng thời điểm hè nên công sức đóng góp có thêm thế hệ trẻ là học sinh, sinh viên trong làng yêu văn hóa truyền thống cha ông.

Cộng đồng chung sức

Sau vài năm tọa lạc ở phía chân núi trước ngõ làng, cuối cùng gươl Côn Zốt cũng được đưa về ngay trung tâm của làng, trên một không gian rộng thoáng. Mảnh đất này, trước đây là nơi điểm trường của xã, đặt tại Côn Zốt, phục vụ nhu cầu học tập của con em trong làng. Ông Bríu Chrốc, chủ nhân của mảnh đất cho biết, hơn chục năm trước, khi chủ trương xây dựng điểm trường ở làng, gia đình ông đã tình nguyện hiến đất vườn tạo nơi ăn học cho trẻ. Vài tháng trước, điểm trường này đã chuyển ở một vị trí khác nên gia đình tiếp tục đồng ý để làng dựng gươl. Ngoài một vài vật liệu cũ được tái sử dụng, nhiều bộ phận khác của gươl đã hư hỏng nên dân làng cùng vào rừng tìm kiếm từng cây gỗ, lá cọ, sợi mây… để tu sửa hoàn chỉnh gươl mới. Mỗi người một việc, chỉ chưa đầy nửa tháng, ngôi gươl của làng Côn Zốt đã dựng lên ở một vị trí cao ráo, thoáng mát, cạnh sân bóng chuyền. Ai cũng hồ hởi trong niềm vui, sau thời gian chung sức cho một công trình ý nghĩa của làng.

Hôm chúng tôi đến, dân làng Côn Zốt đang tất bật công đoạn lợp mái gươl, chuẩn bị cho lễ khánh thành. Giữa không gian sân gươl rộng lớn, những bàn tay khéo léo cứ thế chau chuốt theo từng công việc cụ thể, từ phân chia vị trí tập kết lá mây, kết lá, cho đến công đoạn đưa lá lên chóp gươl để lợp mái. Điều thú vị, ngoài các chủ hộ trong làng, gươl năm nay được dựng lên còn có sự góp mặt của nhiều học sinh, sinh viên về nhà sau thời gian học tập ở trường. Vừa phụ giúp xếp lá mây vào vị trí bên cạnh, Coor Ngô vừa tranh thủ học cách kết lá mây theo những người lớn tuổi. Lá mây sau khi kết thành từng chùm, sẽ được đưa đến vị trí của một nhóm thợ chờ sẵn trên gươl để lợp mái. “Nhìn đơn giản nhưng khi làm lại rất phức tạp. Bởi thế, có theo người lớn trong làng dựng gươl mới cảm nhận được ý nghĩa của việc giữ gìn văn hóa truyền thống” - Ngô chia sẻ.

Biểu tượng đoàn kết

Già làng Côn Zốt - ông Coor Nghiêu cho hay, đồng bào Cơ Tu luôn xem gươl như một hình mẫu, biểu tượng cho tinh thần gắn kết cộng đồng vùng cao. Gươl càng to đẹp càng chứng tỏ được sức mạnh đoàn kết, sự giàu có và mối quan hệ thuận hòa giữa các cư dân trong làng. Bất kể công việc gì, từ hội họp, đón tiếp khách, cho đến nghi thức cúng bái thần linh… đều được tổ chức tại gươl, vì thế gươl có vai trò rất quan trọng đối với đời sống văn hóa, tinh thần và tâm linh của đồng bào vùng cao. “Trước đây, do thiếu đất nên gươl Côn Zốt được dựng ở một khu vực cách xa điểm trung tâm của làng. Mà ở vùng cao, nhiều cuộc họp chung của làng thường diễn ra vào ban đêm nên việc vận động bà con tham dự rất khó khăn. Từ tấm lòng của hộ Bríu Chrốc, nay gươl đã được dựng ở vị trí trung tâm của làng, vừa phù hợp theo phong tục truyền thống, vừa thuận tiện cho việc tổ chức họp hành, lễ hội, đón tiếp khách quý” - già Nghiêu bộc bạch.

Trưởng thôn Côn Zốt - ông Pơloong Nhắc cho biết, theo phong tục của đồng bào, sau mỗi lần dựng gươl mới đều phải tổ chức một cuộc mừng công, nhằm báo cáo với thần linh về việc đã hoàn tất công trình trọng đại chung của dân làng. Tùy theo điều kiện kinh tế của làng mà hội mừng công được tổ chức theo quy mô lớn hay nhỏ. “Trong ngày mừng công, cả làng đều tụ họp tại gươl. Già trẻ, trai gái, mỗi người một tay cùng hỗ trợ công sức cho công việc chung của làng. Ai có gà mang gà, có rượu góp rượu, không có chi thì góp sức, góp công chung vui với cả làng mừng gươl mới” - ông Nhắc nói.

Gươl đã được dựng xong, người Côn Zốt đang tất bật hoàn tất công việc gia đình để chuẩn bị cho ngày mừng công của làng. Cùng với mùi hương dịu nồng từ những ché rượu cần được ủ sẵn, trên gác bếp, thịt xông khói cũng đang được đồng bào để dành, chờ đến ngày chung vui mừng gươl mới.