Độc đáo trang sức lông chim

Cái quý giá nhất của loài chim chính là bộ lông của nó. Lông vũ là sự kết hợp giữa sức mạnh và tính nhẹ nhàng. Lông vũ giúp chim bay và giữ thân nhiệt, bảo vệ, ngụy trang hoặc phô dáng. Chim trống thường sở hữu bộ lông tươi sáng và chúng thường trau chuốt cho lông mọc manh để nổi bật trước chim mái. Chúng có thể tán tỉnh chim mái bằng tiếng kêu hoặc bằng những điệu múa phức tạp.

Nếu con chim làm đẹp cho mình bằng bộ lông sặc sỡ thì con người sớm biết khai thác lông chim để làm đồ trang sức tạo vẻ đẹp ngoại hình. Lông chim dùng làm đồ trang sức chủ yếu là lông ống mọc ở trên cánh và đuôi của con chim. Lông ống dài, cứng và mượt rất dễ làm đồ trang sức. Lông ống giúp chim điều khiển hướng và tốc độ bay và hạ cánh. Tùy theo từng loại chim mà có loại lông ống dài ngắn khắc nhau. Người ta lấy nguyên chiếc lông ống kết lại thành chùm hoặc lấy một chiếc lông ống gắn trên vành, đai bằng tre. Mỗi chiếc lông ống có ống lông làm trục để các phiến lông, sợi lông và tơ lông mọc xòe ra hai bên, tạo nên một nét đẹp hài hòa, cân đối.

Trang sức lông chim là loại trang sức chỉ thấy xuất hiện trong các lễ hội của các tộc người. Người xưa thích trang sức lông chim là do bản thân vẻ đẹp phất phơ trước gió và rực rỡ sắc màu của nó. Theo quan niệm của nhiều tộc người, lông chim tượng trưng cho chiến thắng và quyền lực. Không ngẫu nhiên, cho đến tận bây giờ, ở người Dayak (Indonesia), chỉ những thủ lĩnh, chiến binh dũng cảm nhất và người giàu có mới được cài  lông chim groóc hai màu trắng - đen vào mũ hay búi tóc trong các hội lễ, bởi đó là loài chim “Chúa tể bầu trời”, là loài chim thần biểu tượng cho tổ tiên…

Về sau, lông chim được các tộc người sử dụng phổ biến hơn. Chẳng những đàn ông mang trang sức lông chim mà các cô gái thổ dân ở Nam Đảo đều sử dụng loại hình trang sức có nguồn gốc từ thiên nhiên này. Các thí sinh dự thi hoa hậu thế giới, hoa hậu Asean, trình diễn trang phục truyền thống, lễ hội đường phố đều sử dụng bộ trang sức lông chim. Đó là một loại hình trang sức lâu đời nhất của các dân tộc thiểu số.

Đặc biệt, trong các dịp giao lưu văn hóa quy mô cấp khu vực, festival di sản, lễ hội truyền thống... thì trang sức lông chim xuất hiện với những nét độc lạ, đặc sắc. Mỗi lần tổ chức lễ hội như Festival Huế hay Festival Di sản Quảng Nam, các thổ dân đến từ Nam Đảo luôn gây chú ý người xem trên sân khấu hoặc lễ hội đường phố không chỉ vì chương trình, tiết mục nghệ thuật ấn tượng mà còn bởi trang phục, trang sức mang đậm nét của mỗi vùng, xứ sở của họ.

Festival Di sản Quảng Nam từng có sự góp mặt của các đoàn diễn viên, nghệ sĩ đến từ nhiều nước ASEAN. Đoàn nghệ thuật của Indonesia có dân tộc như Kaliamantan là những thổ dân sinh sống ở các đảo xa xôi như Pa Pua, Borneo... Đoàn nghệ thuật Malaysia cũng có sự hiện diện của các thành viên thuộc dân tộc Marut, Orang Ulu sinh sống ở vùng Sarawak, Sabah thuộc đảo Borneo, hòn đảo lớn nhất thuộc lãnh thổ của cả hai quốc gia trên.

Tập quán trang sức lông chim cũng có ở dân tộc Cơ Tu miền núi Quảng Nam. Theo phong tục, người già Cơ Tu thường chọn lựa những chiếc lông vũ đẹp của chim công, chim trĩ gắn vào vòng tre hoặc khâu vào dây buột tóc rồi đeo lên trước trán. Đây cũng là một lối phục sức rất cổ của người Cơ Tu còn được bảo lưu đến ngày nay. Trong tư duy người Cơ Tu, chim a vang (chèo bẻo) rất sạch sẽ, được  xem là sứ giả của bầu trời, khiến các loài chim khác lớn hơn đều phải sợ, nên họ lấy lông đuôi làm trang sức đội đầu. Câu nói: “đhnực grưi ađhăn, văh xooi a vang” (cài bờm thú rừng, bện đuôi a vang) là một biểu hiện sự nhanh nhẹn của thanh niên Cơ Tu trong lĩnh vực săn bắn, chăm chỉ, giỏi dang trong công việc nương rẫy. Đuôi chim a vang được hiểu như là đuôi của một mũi tên...

Câu ca của người Cơ Tu được Le Pichon sưu tầm từ năm 1938 có nói về vẻ đẹp của lông chim: “Những con chim tìm đến theo tiếng gọi của tôi/ Chim T’ring ngốc nghếch và chim ác là nhẹ dạ/ Tôi biết những cây mà chim trĩ ngủ/ Ðuôi chim trĩ đẹp hơn đuôi công...”. Các chàng trai đi dự lễ hội thường lấy lông chim trĩ bỏ vào chiếc gùi ba ngăn đeo sau lưng. Chiếc lông đuôi chim trĩ chính là thành quả săn bắn mà chàng trai muốn khoe với bà con, đồng thời để làm đẹp cho “bộ cánh” (áo chữ X và khố hoa hình chữ T) của mình.

Miền tây Quảng Nam là điểm đến hấp dẫn trong con mắt du khách vì luôn giữ gìn được bản sắc văn hóa của các nhóm dân tộc. Các nghệ nhân thuộc các sắc tộc thiểu số luôn tham gia trong các sự kiện lễ hội quan trọng ở địa phương. Họ mặc những bộ trang phục vỏ cây, lông thú, tấm thổ cẩm dệt bằng tay đầy ắp sắc màu, đeo trang sức lông chim, nanh thú… vào mùa lễ hội, phô diễn những nét tinh hoa trong di sản văn hóa.