40 năm, từ mùa xuân đầu tiên

Trong “vườn xuân âm nhạc” Việt Nam, từ thế kỷ XX đến nay, dù là ở giai đoạn lịch sử nào, dù là dòng nhạc tiền chiến hay truyền thống cách mạng, quê hương hay nhạc trẻ… thì những ca khúc gắn với hai chữ “mùa xuân” đều để lại những ấn tượng khó phai với các thế hệ người yêu ca nhạc.

Những ca khúc có gắn với hai chữ “mùa xuân”  đã ghi dấu ấn trong lòng người yêu âm nhạc nước nhà. Có thể điểm qua những ca khúc “để đời” trong chùm bài hát từ năm 1975 trở lại đây như Mùa xuân đầu tiên của Văn Cao, Mùa xuân nho nhỏ, Tình ca mùa xuân của Trần Hoàn, Cung đàn mùa xuân của Cao Việt Bách, Mùa xuân đến rồi đó của Trần Chung, Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh, Mùa xuân bên cửa sổ của Xuân Hồng, Mùa xuân làng lúa làng hoa của Ngọc Khuê…

Sắc xuân. Ảnh: TRÍ HIỂN

Xin bắt đầu bằng ca khúc “Mùa xuân đầu tiên” của cố nhạc sĩ Văn Cao, một sáng tác mà, sau hơn 20 năm người nhạc sĩ tưởng như đã “dứt tình” với âm nhạc, bỗng bật lên lên những cảm xúc thật đặc biệt qua  một điệu valse với ca từ sâu lắng. Cái cảm xúc đó dâng trào trước mùa xuân đầu tiên của hòa bình và thống nhất. Không hề quá lời khi có người khẳng định rằng, đây là bài hát luôn thức dậy trong hồn ta mỗi độ tết đến xuân về, kèm theo những bâng khuâng, day dứt về một thái độ sống sao cho xứng với những gì mà cả dân tộc đã phải mất bao nước mắt, máu xương mới giành lại được. Vậy mà vì một số định kiến nên thời gian đầu bài hát này không được cho phép phổ biến. Phải tới khi Văn Cao qua đời (năm 1995), “Mùa xuân đầu tiên” mới thực sự đi vào đời sống và ngày càng lan tỏa, chiếm lĩnh tâm hồn khán thính giả: Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về. Mùa bình thường, mùa vui nay đã về. Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên...

“Xuân ca” thứ hai không thể không nhắc đến ca khúc Mùa xuân đến rồi đó của nhạc sĩ Trần Chung. Còn nhớ, những năm 80 của thế kỷ trước mỗi khi xuân về, lại nghe trên sóng phát thanh và truyền hình giai điệu rộn rã của “Em ơi mùa xuân đến rồi đó…”. Mùa xuân của Trần Chung là mùa xuân của sức trẻ, sôi nổi mãnh liệt và yêu đời, đó cũng là mùa xuân của đất nước dù còn nhiều gian khó nhưng đã thấy tương lai bừng lên qua những ca từ, nốt nhạc. Mùa xuân 1978, sau khi được phát trên trên làn sóng phát thanh, bài hát Mùa xuân đến rồi đó đã nhanh chóng đến với quần chúng.

Một ca khúc xuân kết hợp tuyệt vời giữa thơ và nhạc là bài Mùa xuân nho nhỏ của Trần Hoàn, phổ thơ Thanh Hải. Bài thơ của Thanh Hải sáng tác năm 1980, đã được Trần Hoàn đồng cảm đến từng hơi thở, ca từ rộn ràng náo nức mang cái phấn chấn của lòng người trước một “Đất nước bốn ngàn năm, vất vả và gian lao”; rồi với mấy câu kết đậm cảm xúc ngất ngây trước cảnh núi sông liền một dải: “Nước non ngàn dặm mình. Nước non ngàn dặm tình…”.

Một bài hát về mùa xuân nữa mà mỗi khi cất lên, cả người nghe và người hát đều thấy rạo rực, hừng hực khí thế của mùa xuân, của tương lai phơi phới. Đó đó là bài Cung đàn mùa xuân của Cao Việt Bách, phỏng thơ Lưu Trọng Lư. Với nhịp điệu sôi nổi, linh hoạt, nhạc sĩ Cao Việt Bách đã chấm phá nên bức tranh mùa xuân đất nước đang đón chào: Đất nước mình xôn xao mùa vui đang nở rộ. Bình minh chiến thắng reo ca. Xuân về non nước bao la… Được sáng tác trong một ngày xuân năm 1981, sau khi tình cờ đọc được bài thơ của Lưu Trọng Lư trên báo Văn nghệ và trái tim nhạy cảm của nhạc sĩ lập tức đồng điệu ngay với hồn thơ thi sĩ và những giai điệu của một ca khúc theo những câu thơ giàu hình ảnh cứ thế tuôn trào. Cung đàn mùa xuân, sau khi đến với thính giả cả nước đã được công chúng, đặc biệt là giới trẻ mến mộ.

Bên cạnh những bài hát có tiết tấu nhanh, thanh thoát và sôi nổi, trong giai đoạn này, không thể không nhắc đến những ca khúc mang âm hưởng mùa xuân có âm điệu nhẹ nhàng sâu lắng, có thể kể đến những bài hát như Tình ca mùa xuân của Trần Hoàn và nhất là bài Mùa xuân bên cửa sổ của Xuân Hồng, viết dựa trên ý thơ Song Hảo. Bài hát ra đời trong bối cảnh đất nước vừa có hòa bình vừa có chiến tranh biên giới phía Bắc và Tây Nam. Bài hát toát lên vẻ đẹp của một tình yêu bình dị nhưng trong sáng và cao đẹp giữa người lính trẻ, mùa xuân trở về thăm phố phường vào những ngày mặt trận bình yên và thăm người yêu là cô thợ trẻ.  Một bản tình ca ngọt ngào, dịu dàng, tràn đầy tình yêu và ước vọng của tuổi trẻ làm nên hình ảnh đẹp và nên thơ của đất nước đang độ xuân về.

Đất nước đã bước vào mùa xuân thứ 40 của hòa bình và dựng xây. Nhìn lại chặng đường âm nhạc của giai đoạn lịch sử quan trong này qua những ca khúc về mùa xuân, trong lòng lại rạo rực, nao nức khó tả và lắng sâu với những kỷ niệm về những năm tháng tháng tuy gian lao nhưng luôn lạc quan và tràn đầy sức sống.

DÂN HÙNG