Zalo Báo Quảng NamGửi bình luận
Rỗi chút thời giờ cuối tuần ngồi nhâm nhi với bạn là chủ doanh nghiệp mới hay nhiều chuyện... rầu. Ấy là cái vụ bôi trơn để kiếm hợp đồng dự án mà làm.
Hầu như không bôi trơn là không được việc. Này nhé, xây sửa một cái nhà công vụ, sếp cơ quan đó đòi 10% giá trị hợp đồng. Kiếm một dự án để được chỉ định thầu cũng 10% (mà có đấu thầu thì cũng phải bôi trơn cho thông thầu). Rồi khi thi công thì bộ phận giám sát, quản lý công trình cũng phải có “chút xíu”. Đến hồi thanh quyết toán thì cũng phải “chạy” cho kế toán làm hồ sơ nhanh, cho rót tiền nhanh chứ không để nợ dài cũng chết vì lãi vay. Tóm lại rất nhì nhằng, làm “thằng” doanh nghiệp không khổ mới là chuyện lạ.
Đó là nói về doanh nghiệp xây dựng, còn vô số doanh nghiệp khác với đủ loại hình sản xuất, kinh doanh cũng có nỗi khổ vì chi phí bôi trơn. “Cao thủ võ lâm” làm ăn lớn thì chạy từ quy hoạch, từ đề án để có nguồn đầu tư. Tầm thấp hơn thì chạy từng dự án một. Có chuyện “nuôi” luôn những người chuyên theo dõi các dự án đầu tư để nắm thông tin sớm mà “chạy” bôi trơn. Liên quan đến việc tiếp cận các loại tài liệu về kế hoạch (ngân sách, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng, các chính sách ưu đãi...) và các tài liệu pháp lý, 66% số doanh nghiệp cho rằng phải nhờ tới “mối quan hệ” để tiếp cận thông tin.
“Bảy phần nổi ba phần chìm”, thực hư của tảng băng chi phí bôi trơn đến mức độ nào chả rõ nhưng tìm đọc kỹ lại Báo cáo PCI 2016 dựa trên thông tin phản hồi từ 11.600 doanh nghiệp, trong đó hơn 10.000 doanh nghiệp trong nước đang hoạt động tại 63 tỉnh thành và gần 1.600 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động tại 14 địa phương trên cả nước, thì thấy 66% doanh nghiệp được khảo sát, thừa nhận phải sử dụng biện pháp bôi trơn trong mối quan hệ làm ăn. Phân tích sâu hơn, chỉ số chi phí không chính thức của doanh nghiệp có phần cải thiện trong 2 năm qua (giảm từ 65% năm 2013 - 2014 xuống còn 58% năm 2016), nhưng vẫn cao hơn so với kết quả điều tra giai đoạn trước đó (2006 - 2012). Đặc biệt, khoảng 11% doanh nghiệp tham gia điều tra cho biết chi phí bôi trơn chiếm tới hơn 10% tổng doanh thu của doanh nghiệp, cao hơn mức 6 - 8% giai đoạn 5 năm trước đó.
Từ ngữ thật sang trọng khi nói đây là chi phí không chính thức chứ thực ra là chính thức vì không chi không được. Có điều đúng là loại chi này không lưu lại chứng từ theo quy định kế toán. Một phân tích chỉ ra rằng, đối tượng nhận chi phí không chính thức chủ yếu ở các hoạt động quản lý hành pháp liên quan đến đầu tư phát triển sản xuất của doanh nghiệp. Hình thức chi và nhận chi này không có quy định trong luật pháp, đồng nghĩa là phi pháp. Tên gọi chi phí không chính thức dễ nghe, dễ chịu hơn là chi phí phi pháp, hay là chi phí tham nhũng. Và, nếu thừa nhận chi phí không chính thức là chi phí tham nhũng, thì hình hài tham nhũng được thấy rõ trong báo cáo khảo sát điều tra PCI.
Nếu để cái “luật bất thành văn” về chi phí bôi trơn còn tồn tại như thế thì việc cải cách của chính phủ đến các chính quyền địa phương nhằm tạo môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch sẽ còn nan giải. Chính phủ đã yêu cầu các bộ ngành, địa phương phải rà soát lại các lĩnh vực thuộc quyền quản lý của mình để cương quyết loại bỏ tất cả khoản phí ngầm, các khoản thu không đúng chế độ nhằm tạo dựng một môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp ổn định và phát triển. Tuy nhiên, như phân tích của Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI), ở một số địa phương, số điểm về chi phí không chính thức giảm xuống tức là doanh nghiệp mất tiền bôi trơn nhiều lên. (Chi phí không chính thức trong Báo cáo PCI 2016 của Quảng Nam đã giảm gần 1 điểm, từ 6,45 xuống còn 5,51).
Ngẫm ra, chi phí không chính thức là chi phí ngầm, nhằm bôi trơn để tạo mối quan hệ tiếp cận thông tin và được hiểu như một “hợp đồng bảo hiểm”, bởi với món quà hôm nay có thể giúp giải quyết vụ việc phát sinh trong tương lai. Phải vậy chăng nên anh bạn doanh nghiệp của tôi biết đi bôi trơn là sai mà vẫn phải làm? Hay tại trong cái cỗ máy hành chính công vụ còn có “bộ phận không nhỏ” đòi phí bôi trơn mới chạy được?
NGUYỄN ĐIỆN NAM