Chuyện rau dưa ngày tết

(QNO) - Những ngày cuối năm, công việc luôn tay luôn chân nhưng bà nội trợ nào cũng có thói quen thấp thỏm dòm trời… canh nắng. Cất công canh nắng vì bởi lẽ, nắng tháng Chạp hữu ích cho biết bao nhiêu là việc để các bà, các chị thêm chút hương vị cho tết.

Phải nói rằng, cái nắng tháng Chạp hiếm hoi và đỏng đảnh lắm. Có năm nắng thỏa thuê tưng bừng từ giữa tháng Chạp cho tới tết, đến độ hoa xuân cũng âu rầu héo rũ, cũng có năm mưa gió ủ ê suốt cả tháng ròng, canh ngày nắng còn hơn canh... xổ số, bữa nào trời nắng ngon lành từ sáng đến tận 4 – 5 giờ chiều, rót vàng như mật là "hên" vô cùng. Chỉ cần nắng lên ngay lập tức nia đậu xanh được đem ra phơi trước mé hiên cho khô giòn, đượm nắng chuẩn bị 29, 30 làm nhưn bánh tét. Chăn chiếu mùng mền quần áo ấm được giặt giũ phơi cho thơm mùi nắng, mẻ bánh tráng mè tỏi cũng chỉ chực có nắng là "quăng" mình lên vỉ phơi để hong cho ấm áp, giòn thơm để còn góp mặt trên mâm cơm ngày tết, mứt gừng mứt dừa làm xong cũng cần phơi nắng để giữ được lâu. Và hơn hết, mớ rau dưa ngày tết cần phải có nắng, nắng thiệt ngon, thiệt ấm mới "lên" độ ngon đúng điệu.

Tết, bên cạnh thịt thà bánh trái đủ loại, rau dưa là món quan trọng không thể thiếu để tiện bề... chống ngán. Có nó, bữa cơm trở nên cân bằng, hài hòa và ngon miệng hơn, đám trẻ con cũng mê mẩn sa đà vào những món chua chua, mặn ngọt giòn giòn và cơm lia lịa. "Phổ thông" nhất là dưa món. Từng ấy thứ nguyên liệu hiện diện quanh năm, nắng gió cũng đủ đầy nhưng ít ai trông đến. Vậy mà đến tết, nắng thuộc hàng hiếm thì chị em nào đi ra đi vô cũng thấp thỏm, canh trời vừa hửng là lẹ tay xắt đu đủ, tỉa cà rốt... làm liền. Đu đủ, cà rốt, củ cải... được cắt thành lát mỏng, ai siêng năng hoặc cầu kì hơn thì dùng dụng cụ cắt thành từng miếng hình con sâu ngộ nghĩnh. Tất cả được trải đều ra nia, ra nong rồi chọn chỗ cao ráo, đón nắng nhiều nhất mà phơi. Hôm nào nắng "đạt" thì chỉ cần phơi một buổi là héo cạnh vừa được, nhưng nắng tháng chạp hiếm khi nào đạt được độ nóng, độ ấm ấy nên phần nhiều các bà nội trợ vừa cất mẻ dưa một nắng vào nhà, vừa thấp thỏm cầu trời nắng lên vào hôm sau để có hũ dưa ngon đúng độ. Ngày tết, chỉ cần hũ dưa món ấy thôi là ngon miệng lắm rồi. Thịt thà béo ngậy chán ứ, đi đâu về chỉ cần bới tô cơm nguội, thêm đĩa dưa món bên cạnh giòn giòn, mặn mặn, ngọt ngọt cay cay là đủ đánh veo tô cơm. Chếnh choáng men rượu xuân buổi trưa, chiều ngủ dậy nhón lát bánh tét với mấy miếng dưa món coi vậy mà ngon lành dễ chịu. Bạn bè tới nhà lai rai, ngại xắt thịt, luộc gà chỉ cần dĩa dưa món  là cũng đã đủ “mồi”.

Ngoài cái món “bất di bất dịch” ấy ra, rau dưa ngày tết cũng phong phú chủng loại lắm. Đâu độ mùng mười tháng Chạp, bà con mấy xã vùng cát xứ Quảng đã tất bật nhổ kiệu. Loại củ hăng hăng ấy quanh năm "ẩn" mất hút, chỉ vào đầu tháng Chạp mới bắt đầu "hẹn hò" ngoài chợ. Mỗi bà nội trợ có một bí quyết riêng để “trị” cái hăng của kiệu ngâm nước tro, ngâm với muối, ngâm nước vo gạo… Nhưng hết thảy, kiệu phải qua một vài bữa hong nắng thì mới giòn, trắng và ngon lành được. Chỉ một thứ nguyên liệu ấy thôi, qua bàn tay khéo léo của những bà nội trợ giỏi vun vén thì trở thành nhiều món ngon đặc sắc: này là kiệu chua chua ngọt ngọt ăn với gân bò ngâm mắm dành cho ông xã lai rai, này là kiệu ngọt cho con gái nhâm nhi, kiệu ngâm nước mắm hơi mặn mặn ngọt ngọt chút xíu để ăn kèm với bánh tét, hoặc cho vào cùng hũ dưa món để thêm vị.

Càng ngày, đời sống vật chất càng khấm khá, tưởng chừng chẳng ai màng tới ba thứ rau dưa thanh đạm ấy, vậy mà những cái tết sau này, "rau dưa" lại xuất hiện nhiều hơn, với một dáng vẻ nuột nà và vị trí sang trọng hơn hẳn. Cũng bởi, càng no đủ thì bữa cơm ngày thường càng dư dả chất đạm, chất béo. Mấy ngày tết, những món chống ngán, đưa cơm càng thêm thông dụng. Chuối chát chần chua chua ngọt ngọt, thơm nức mùi gừng ăn như món giải ngán trong bữa ăn rất vừa miệng hoặc dành cho nhâm nhi với ly rượu xuân, su hào cà rốt ngâm giòn giòn thấm thấm, củ hành muối mặn mặn chua chua, vị hăng biến đi đâu mất nhường chỗ cho vị ngọt giòn cay đậm đà. Rồi thì dưa cải muối với chút đường phèn, vừa trở sang màu vàng đúng độ, dôn dốt chua ngọt ăn sống giòn rụm hoặc um với cá hố, cá đối đổi vị cũng thấm thía vô cùng...

Giản dị, bình thường, không đáng mấy đồng tiền nhưng rau dưa ngày tết gói ghém tất cả cái chắt chiu, đảm đang của người nội trợ trong nhà. Rồi thành quen, như thành một niềm thương, niềm nhớ..., để rồi những ngày giáp tết cận kề, từ làng ra phố đâu đâu cũng thấy những mâm rau, củ chực chờ đón nắng, hứa hẹn đủ món ngon!

NHƯ DIỆU