Đâu đây vọng tiếng xăm hường

Chẳng biết là người dân phố không còn thích thú cái trò chơi cầu may mắn đầu năm này, hay họ vẫn còn chơi mà những tiếng reo giòn giã của những hạt xí ngầu bị át đi bởi cái sự ồn ào của thời du lịch. Chợt thấy rưng rức nhớ những ngày xuân của một thời xa ngái.

Sắp tết, bất chợt lại nghe tiếng xí ngầu đổ xăm hường reo vang đâu đó trong phố, bồi hồi những ký ức xuân xưa.

Thời đó, cả xóm Phi Anh trong phố cổ Hội An chỉ có mỗi nhà bà Tỵ ở đầu xóm là có được một bộ xăm hường. Các quân cờ bằng xương và bộ hạt xí ngầu lên nước bóng loáng bởi những bàn tay của người chơi từ tết này sang tết khác.

Mấy ngày trong tết, đến sáu giờ chiều là các bà, các cô xúm lại ngồi chơi. Nghe tiếng hạt xí ngầu reo lên trong chiếc bát kiểu, đám con nít liền xúm xít chầu rìa xem người lớn đổ xăm hường.

Mỗi khi nhà nào gieo được những điểm cao, đám trẻ con lại reo lên mừng rỡ. Đứa nào được người lớn sai vặt, khi pha trà, lúc lấy thuốc, lấy trầu thì khoái chí lắm. Bởi lẽ, sau đó chúng sẽ bắt đầu màn năn nỉ ỉ ôi, thậm chí kể công đã reo hò ủng hộ và phục vụ trầu nước, để mong được người lớn cho gieo hột xí ngầu một lần. Có người không cho, nhưng cũng có người suốt đêm cứ gặp vận đen, muốn đổi thời vận cũng cho một đứa nào đó đổ thay mình một lần.

Đứa nào được cho phép đổ xí ngầu lại chẳng mừng rơn? Nó nhắm mắt, bụm hai tay nắm trọn sáu hạt xí ngầu, xoay cổ tay qua lại, đưa lên miệng thổi phù phù làm phép rồi gieo vào bát, xong lại trợn tròn hai mắt nhìn xem có đạt được điểm nào không.

Nếu hột xúc xắc ra được nhiều điểm, còn hy vọng người lớn cho thế chân thêm vài lần, chứ điểm thấp quá, kể như hết cơ hội. Có đứa nhờ may rủi, đổ xuống được ngũ hường giúp ăn cả ba ông trạng, rồi ba năm sau nó vẫn còn kể lại để xin… chơi ké.

Ngày cũ, xăm hường chỉ được chơi trong nội bộ gia đình, hoặc các gia đình thân cận với nhau. Chơi xăm hường đầu năm để giải trí, cầu tài cầu lộc nên mức độ ăn thua không lớn, ít mang tính cách bài bạc. Cũng bởi để cầu may mắn đầu năm, nên thường thường các gia đình đổ xăm hường đến mùng 6 tết là nghỉ. Nhà nào mê lắm cũng chơi đến hết mùng 10, chứ không kéo dài hơn.

Trò chơi này khởi thủy có tên gọi là Tam Hồng, nghĩa là ba điểm đỏ tượng trưng cho ba điều may mắn đầu năm, dựa vào ba quân có học vị cao nhất là trạng nguyên, bảng nhãn và thám hoa. Đến thời Tự Đức vì kỵ húy từ hồng nên phải đọc trại tên thành xăm hường.

Không biết ai nghĩ ra cái thú đổ xăm hường này cũng hay. Với mục đích khuyến học, họ đặt tên các quân dựa theo hệ thống thi cử thời xưa. Từ thấp lên cao là các quân tú tài, cử nhân, tiến sĩ, hội nguyên, bảng nhãn, thám hoa, trạng nguyên, hễ người chơi đổ xí ngầu ra quân nào thì giữ lấy quân ấy.

Về sau, khi trò chơi lan dần ra ngoài công chúng, do nhiều người không đọc được chữ Hán - Nôm nên cứ gọi tên quân cờ theo thẻ điểm thành nhất hường, nhị hường, tam hường, tứ tự, trạng em và trạng anh cho dễ đọc, dễ nhớ. Cũng chính vì khơi gợi cái tinh thần hiếu học, cái ước mơ có con cháu được thi đỗ làm quan ra giúp nước mà xăm hường mới được chơi vào dịp đầu năm.

Sắp tết, bất chợt lại nghe tiếng xí ngầu đổ xăm hường reo vang đâu đó trong phố, bồi hồi những ký ức xuân xưa. Chợt nhận ra rằng, trong phố vẫn còn một vài gia đình giữ được trò chơi này, như một nét xuân của người xưa.