Định danh "ngôi nhà lý tưởng" cho voi

Đàn voi 7 con vừa được người dân phát hiện gần khu vực nương rẫy ở xã Quế Lâm (Nông Sơn) cho thấy dấu hiệu chuyển biến tích cực về đa dạng sinh học ở nơi đây, đồng thời cũng đặt ra những thách thức cho công tác bảo tồn về loài động vật hoang dã quý hiếm này.

Đàn voi xuất hiện gần sát khu vực rừng đặc dụng xã Quế Lâm. Ảnh do người dân cung cấp.

 Voi rừng lại xuất hiện

Hệ sinh thái rừng trùng điệp cắt qua dải Trường Sơn, lại nằm ngay khu vực đầu nguồn hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn thuộc xã Quế Lâm (Nông Sơn) lâu nay như “ngôi nhà lý tưởng” chở che cho voi. Nhưng điều quan trọng hơn, chính người dân bản địa đã “dang rộng vòng tay” và nhận thức đúng về giá trị của bảo tồn loài động vật đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng này. Mấy ngày qua người dân và cơ quan kiểm lâm đã ghi lại hình ảnh đàn voi 7 con ra khỏi bìa rừng thuộc xã Quế Lâm tìm thức ăn, đây là tin vui cho những người làm công tác bảo tồn. Còn nhớ đầu tháng 7.2016, người dân thôn Cấm La (xã Quế Lâm) phát hiện 6 cá thể voi đang sinh sống tại khu vực Khe Rong - thôn Cấm La, trong đó có 1 voi đực, ngà voi dài khoảng 30cm. Trước đó, tháng 12.2015, điều tra mới nhất của các chuyên gia động vật và đa dạng sinh học cho thấy có ít nhất 4 cá thể voi hiện hữu ở khu vực này.  

Sáng 14.2, ông Từ Văn Khánh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm khẳng định, kiểm lâm đã thu thập và có hình ảnh đàn voi xuất hiện nhưng chưa công khai rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng vì muốn bảo vệ an toàn tuyệt đối cho đàn voi. Trong khi đó, theo người dân, ngày 28.1 (tức mùng Một Tết Đinh Dậu), khi đi rẫy đã phát hiện đàn voi 7 con ra khỏi rừng tìm thức ăn nên họ đã quay phim, chụp hình cung cấp cho cơ quan chức năng. Ông Nguyễn Ngọc Nguyên - Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Nông Sơn cho biết,  đơn vị đã có phương án, kế hoạch cụ thể, trước mắt phối hợp với các ngành chức năng đến thông báo địa điểm vừa xuất hiện đàn voi rừng cho người dân xã Quế Lâm phòng tránh, ít đi lại chung quanh khu vực này. Tránh xung đột giữa voi và người là một trong những nhiệm vụ tuyên truyền xuyên suốt được cơ quan kiểm lâm địa phương triển khai trong thời gian qua. Cũng theo ông Nguyên, đơn vị có kế hoạch tổ chức 2 đợt tuyên truyền, hướng dẫn cho người dân cách đối phó khi voi xuất hiện và cấp cho mỗi hộ một chiếc thau đồng, mỗi thôn một chiếc loa di động. Mục đích để khi có voi xuất hiện, người dân đánh lên xua đuổi đàn voi vào lại rừng. Thêm vào đó, lực lượng kiểm lâm cùng với chính quyền xã Quế Lâm tuyên truyền cho người dân hạn chế vào khu bảo tồn voi. Chính quyền huyện Nông Sơn và Chi cục Kiểm lâm tỉnh đang xúc tiến hoàn tất các thủ tục hồ sơ pháp lý thành lập khu bảo tồn loài voi ở địa phương này.

Ông Phan Tuấn - Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho rằng, đàn voi xuất hiện đã ghi nhận những thành quả bước đầu của công tác bảo tồn và hiệu quả của chính sách tuyên truyền theo kiểu “mưa dầm thấm lâu”. Cuộc khảo sát của ngành kiểm lâm cho thấy, hầu hết người dân bản địa đều nhận thức được voi là loài động vật quý hiếm, đặc hữu cần được bảo tồn. Gặp voi trong rừng, nhưng người dân không có hành động kích động voi. Nhờ vậy, những năm qua, xung đột giữa voi và con người không xảy ra. Điểm đáng lưu ý là ngoài thủy điện Khe Diên, dự án đường Đông Trường Sơn cắt qua, thì núi rừng nơi đây ít bị can thiệp bởi các hoạt động phát triển kinh tế. Một vùng cảnh quan còn khá hoang sơ chính là môi trường tốt để bảo tồn nhiều loài động, thực vật quý hiếm.

Thẩm định đề án bảo tồn voi

Nhận ra được tầm quan trọng của vùng sinh cảnh rừng đặc dụng Nông Sơn, đầu tháng 8.2016, tại đây Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) đã tổ chức “Tuần lễ voi” với nhiều hoạt động nhằm nâng cao nhận thức cho người dân địa phương, qua đó lồng ghép tổ chức hội thảo giải pháp bảo vệ rừng gắn với bảo tồn voi, tìm kiếm cơ hội phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn huyện Nông Sơn. Các nhà làm du lịch đều có cái nhìn lạc quan về phát triển tiềm năng du lịch sinh thái, nếu công tác giữ rừng, bảo tồn voi thực thi một cách bài bản. Trung tâm Tài nguyên và môi trường lâm nghiệp (thuộc Viện Điều tra quy hoạch rừng - Tổng cục Lâm nghiệp) đã xây dựng hẳn kế hoạch thực hiện quy hoạch thành lập khu bảo tồn loài voi tại huyện Nông Sơn. Theo ông Vũ Tiến Điển - Giám đốc Trung tâm Tài nguyên và môi trường lâm nghiệp, năm ngoái đơn vị đã khảo sát, điều tra đa dạng thành phần loài động thực vật, đa dạng sinh cảnh rừng, khảo sát phân bố, sinh cảnh sống của voi nhằm có cơ sở dữ liệu hồ sơ để thành lập khu bảo tồn loài, sinh cảnh voi tại huyện Nông Sơn.

Đến nay, Bộ NN&PTNT đã thẩm định khu bảo tồn loài và sinh cảnh voi Nông Sơn. Theo đó, sẽ có hơn 18.000ha rừng đặc dụng nằm ở xã Quế Lâm (huyện Nông Sơn) được quy hoạch. Giữa năm 2016, UBND tỉnh chính thức có văn bản gửi Bộ NN&PTNT và Tổng cục Lâm nghiệp để xin chủ trương, nguồn vốn xây dựng đề án xác lập các khu rừng đặc dụng trên địa bàn, trong đó thành lập khu bảo tồn loài và sinh cảnh voi tại huyện Nông Sơn. Đã có một số doanh nghiệp đặt vấn đề về đầu tư phát triển loại hình du lịch sinh thái tại đây, nhưng chính quyền cẩn trọng cân nhắc bài toán phát triển kinh tế với bảo tồn động vật hoang dã quý hiếm. Theo khuyến cáo của các chuyên gia bảo tồn thuộc Quỹ bảo vệ thiên nhiên quốc tế - WWF, chính quyền tỉnh và huyện Nông Sơn trước mắt phải bảo tồn loài, vùng sinh cảnh voi, sau đó mới tính chuyện phát triển du lịch. Hiện tại giữa các cơ quan chức năng đã ký cam kết bảo vệ loài voi; người dân được ngành kiểm lâm hướng dẫn kỹ năng ứng xử khi phát hiện có voi.

Ông Phan Tuấn khẳng định, Bộ NN&PTNT đã thẩm định đề án thành lập khu bảo tồn sinh cảnh voi Nông Sơn. Các ngành chức năng của tỉnh đã góp ý xong cho đề án, đơn vị tổng hợp có văn bản trình UBND tỉnh phê duyệt đề án khu bảo tồn sinh cảnh voi. Sau khi tỉnh phê duyệt đề án khu bảo tồn, bước tiếp theo sẽ thành lập ban quản lý khu bảo tồn sinh cảnh voi Nông Sơn. “Trước Tết Đinh Dậu, đơn vị tư vấn, phối hợp với ngành đã làm xong các bước thủ tục. Thành lập khu bảo tồn sinh cảnh voi Nông Sơn thuộc thẩm quyền của tỉnh” - ông Tuấn nói.

HỮU PHÚC