Đưa cồng chiêng vào trường học

Việc duy trì và phát triển các đội cồng chiêng ở Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa (huyện Bắc Trà My) không chỉ tạo sân chơi bổ ích cho học sinh mà còn góp phần bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa biểu diễn cồng chiêng tại Liên hoan cồng chiêng lần thứ 2 do nhà trường tổ chức. Ảnh: A.ĐÔNG

Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa là một trong những ngôi trường vùng cao đang duy trì và phát triển sôi nổi các đội cồng chiêng trong học sinh. Trường hiện có gần 400 học sinh, phần lớn là con em đồng bào các dân tộc thiểu số Co, Ca Dong, Xê Đăng.

Như giữa bản làng

Chúng tôi đến thăm đúng vào dịp nhà trường tổ chức Liên hoan múa cồng chiêng với sự tham dự của đông đảo thầy trò nhà trường, đại diện lãnh đạo các xã và bà con nhân dân địa phương. Được biết, đây là lần thứ 2 nhà trường tổ chức liên hoan múa cồng chiêng và hội diễn văn nghệ cho học sinh. Trong trang phục truyền thống đầy màu sắc của đồng bào dân tộc vùng cao, học sinh các khối lớp tập trung xung quanh cây nêu dựng giữa sân trong khu vực nội trú của trường để chuẩn bị những màn múa cồng chiêng.

Với tiếng vỗ tay cổ vũ không ngớt của thầy cô giáo và bà con nhân dân địa phương, tiếng cồng chiêng kết hợp với những điệu múa uyển chuyển được các đội học sinh thể hiện thành thục, bài bản như những chàng trai, cô gái trưởng thành đang sinh hoạt nơi thôn bản. Các tiết mục thể hiện là những màn múa cồng chiêng quen thuộc của đồng bào vùng cao trong từng lễ hội như: mừng lúa mới, ăn tết mùa, ăn trâu huê…  Học sinh Huỳnh Đức Trung, thành viên đội chiêng lớp 12/3 cho biết, để có những tiết mục sinh động tái hiện không khí ăn tết mùa của bản làng, cả lớp đã cùng nhau tập luyện nhiều ngày liền để đội nam đánh cồng chiêng ăn khớp với đội múa của các bạn nữ. “Từ những buổi sinh hoạt như thế này giúp gắn kết các bạn trong lớp, trong trường với nhau. Em cũng như các bạn hiểu hơn về giá trị văn hóa của đồng bào mình và thấy được trách nhiệm cần phải gìn giữ” - Đức Trung nói.
Hiệu trưởng Trần Phúc là một trong những người khởi xướng đưa sinh hoạt cồng chiêng vào chương trình ngoại khóa của Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa. Lên công tác miền núi nhiều năm, thầy Phúc và nhiều thầy cô ở đồng bằng được tham dự, chứng kiến các lễ hội của đồng bào vùng cao, ấn tượng với những nét văn hóa truyền thống đặc trưng, trong đó có múa cồng chiêng. Tại nhiều lễ hội, thầy cô nhà trường thấy rằng những người biểu diễn cồng chiêng phần lớn đã ở độ tuổi trung niên trở lên, còn số thanh niên tham gia khá khiêm tốn. Với mong muốn phát huy và bảo tồn những giá trị văn hóa độc đáo của người dân vùng cao, thầy Phúc đã cùng với Ban giám hiệu nhà trường thảo luận và đi đến quyết định: đưa sinh hoạt cồng chiêng vào chương trình ngoại khóa của trường. Ý kiến này đã nhận được sự hưởng ứng của cán bộ, giáo viên và học sinh nhà trường.

Tâm huyết và đam mê

Thầy Phúc cho biết, thời gian đầu thực hiện, chương trình gặp khá nhiều khó khăn, do phần lớn thầy cô giáo của trường là người dưới xuôi lên công tác nên không hiểu về nghệ thuật cồng chiêng của đồng bào vùng cao. Nhà trường đã liên hệ nhờ sự hỗ trợ của cán bộ văn hóa huyện Bắc Trà My cùng sự giúp sức của một số già làng. Đầu tiên là khâu chọn mua cồng chiêng. Những già làng có kinh nghiệm đã trực tiếp đến làng đúc đồng Phước Kiều (Điện Phương, Điện Bàn) chọn mua 5 bộ cồng chiêng ưng ý nhất, tổng trị giá 40 triệu đồng.

Tiết mục trình diễn cồng chiêng của học sinh Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa. Ảnh: A. ĐÔNG

Với sự tâm huyết của thầy cô giáo và sự đam mê của học sinh, năm 2010 hai đội cồng chiêng của nhà trường chính thức ra mắt, mỗi đội gồm 4 học sinh nam. Đồng thời nhà trường tổ chức dạy các điệu múa truyền thống của đồng bào cho học sinh nữ để kết hợp biểu diễn. Từ những bỡ ngỡ ban đầu, đến nay 12 lớp của trường đều có đội cồng chiêng và đội múa sinh hoạt đều đặn hàng tuần. Những năm học gần đây, thành viên các đội cồng chiêng khối lớp 11 và 12 đảm nhận nhiệm vụ hướng dẫn cách đánh cồng chiêng cho học sinh khối lớp 10, nhờ đó các khối lớp duy trì đội cồng chiêng và giữ vững nền nếp sinh hoạt. “Việc duy trì các sinh hoạt cồng chiêng trong nhà trường không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào vùng cao mà qua đó đã tạo nên nét đặc trưng cho nhà trường” - thầy Phúc chia sẻ.

Lắng nghe âm thanh ngân vang và từng động tác đánh cồng chiêng từ những tiết mục biểu diễn của các cháu học sinh, già làng Trần Văn Tiếu (ở xã Trà Giác) rất vui. Theo già Tiếu, việc Trường Phổ thông dân tộc nội trú Nước Oa dạy học sinh biết đánh cồng chiêng và những điệu múa của người vùng cao là hết sức ý nghĩa. Điều này giúp học sinh không bỏ quên những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Nhiều học sinh khi về địa phương đã trở thành thành viên đội đánh cồng chiêng chính của bản làng mình. Cũng theo già làng Trần Văn Tiếu, âm hưởng cồng chiêng là âm thanh không thể thiếu trong mọi không gian sinh hoạt của người đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao. Trong lễ tạ thần khai rẫy, lễ đón nước về làng, lễ thổi tai cho đứa trẻ mới chào đời, hay lễ chúc phúc cho trai làng, gái bản nên duyên vợ chồng… nếu không có tiếng cồng chiêng thì tất cả không còn ý nghĩa nữa.

ANH ĐÔNG