Dựng moong đón tết

Góp từng tấm cọ, từng cây tre, cả làng Cần Đôl ở xã Chà Vàl (Nam Giang) đang rộn ràng dựng moong (nhà sinh hoạt truyền thống đồng bào Cơ Tu) đón tết.
Chung sức

Những ngày cuối năm, vùng cao rét lạnh căm căm. Khi sương mù chưa tan, hàng trăm người dân thôn Cần Đôl đã í ới gọi nhau đổ về khu đất gươl làng vừa được san ủi lại. Một “công trường” ngổn ngang lá cọ, tre, gỗ được tập kết từ vài hôm trước để dựng moong. Già làng Cần Đôl - ông Arất Dục cho biết, do gươl cũ đã xuống cấp nên dân làng bàn nhau cải tạo mở rộng khuôn viên, đồng thời dựng lại moong mới làm nơi sinh hoạt truyền thống cho cả làng. “Trước mắt, làng tự huy động sức người, vật liệu do bà con đóng góp để dựng moong. Đây sẽ là nơi vui tết chung của cả làng. Sang năm mới, khi điều kiện kinh tế khá hơn, làng sẽ dựng lại gươl và giữ nguyên moong làm bếp” - ông Dục cho biết thêm.

Chỉ trong buổi sáng, khung moong đã được dựng xong. Ảnh: NGƯỚC CÔNG

Để thực hiện công trình này, mỗi nhân khẩu làng Cần Đôl tự nguyện đóng góp 3 tấm cọ, một đôi tre và 30.000 đồng. Cùng với số gỗ tận dụng được từ gươl cũ, tất cả dân làng cùng chung sức dựng moong. Phụ nữ thì chuốt tre, chẻ lạt; đàn ông dựng nhà, lợp cọ. Chỉ trong buổi sáng, khung moong đã được ráp xong trên khoảng đất giữa làng. Trừ những người già yếu, đau ốm, tất cả mọi người đều có mặt để lo công việc chung của làng. Vừa luôn tay chuốt những thanh tre, chị Coor Thị Kiên hồ hởi: “Ai cũng muốn góp mặt, chung tay để moong nhanh chóng hoàn thành trước tết. Mấy ngày trước, cả làng đã rủ nhau đi hái lá cọ, chặt tre chuẩn bị cho ngày dựng moong. Chỉ vài ngày nữa là hoàn thành thôi”. Khoảnh đất rộng dường như không còn chỗ để phơi cọ, phơi tre. Tiếng búa hòa tiếng cười nói rộn ràng, Cần Đôl vui như một ngày hội. Giữa buổi làm, những em nhỏ cũng mang đến gùi lòn bon, chuối đến “góp” cho người lớn. Không ai bảo ai, tất cả đều tự giác chọn một công việc phù hợp. Ông Bh’nướch Riêng - Trưởng ban Mặt trận thôn Cần Đôl chia sẻ: “Moong là  mái nhà chung của mọi người nên tất cả đều tham gia đóng góp với tinh thần tự nguyện. Nhiều nhà tạm gác việc nương rẫy để moong kịp hoàn thành đón tết”.

Trong điều kiện đời sống còn khó khăn, moong thôn Cần Đôl được cách tân về cấu trúc nhưng vẫn đảm bảo đủ rộng để tổ chức một tiệc chung của làng. Vẫn mái lá, vách nứa, sàn gỗ, dân làng còn chừa một khoảnh rộng ở giữa moong để làm bếp theo truyền thống của người Cơ Tu. Già làng vừa là người hướng dẫn, tổ chức cho dân làng dựng moong, vừa giám sát các công đoạn đan lá, dựng cột, buộc mái… Dự kiến một tuần, moong mới sẽ được hoàn thành, phục vụ cho hoạt động chung như một gươl làng.

Đón tết ở moong

Thôn Cần Đôl có 70 hộ với hơn 300 nhân khẩu, đa số là đồng bào Cơ Tu. Theo phong tục, người dân thôn Cần Đôl ăn tết chung trước rồi mới tổ chức ăn tết theo tộc họ, gia đình. Vì thế, một không gian chung để đón tết luôn được duy trì từ nhiều năm qua. Những ngày tết đang đến gần, cùng với không khí rộn ràng ở các nơi khác, người Cần Đôl gấp rút dựng moong thay thế cho gươl làng. Theo già làng Arất Dục, gươl luôn được xem như trái tim của làng Cơ Tu. Mọi lễ hội lớn nhỏ đều được tổ chức tại gươl với sự tham gia của cả làng. Tết năm nay, do gươl cũ đã hư hỏng, dân làng Cần Đôl buộc phải tháo dỡ gươl. “Khoảng trống” được lấp đầy nhanh chóng bằng quyết định dựng moong thay thế. “Cả dân làng sẽ ăn tết ở đây. Cùng chia nhau miếng thịt, ly rượu, cùng vui đón mừng xuân mới” - già làng Arất Dục nói.

Cần Đôl được xem là một trong những thôn tiêu biểu về bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu tại xã Chà Vàl. Những tập tục tốt đẹp vẫn còn được lưu giữ, trong đó có việc ăn tết chung. Trong ngày tết, dân làng sẽ tụ tập ăn mừng, múa hát cồng chiêng, mở tiệc đón năm mới. Đây là nét độc đáo, thể hiện tính cộng đồng đặc trưng của đồng bào Cơ Tu. Những lo toan trong cuộc sống đời thường được tạm gác lại, chỉ còn sẻ chia, kỳ vọng một năm mới an vui, no ấm hơn. Câu hát lý đã bắt đầu ngân lên, kể về tình đoàn kết, sự đùm bọc của dân làng dành cho nhau những lúc khó khăn, chung tay xây dựng bản làng thêm đổi mới. Chị Alăng Thị Manh phấn khởi cho biết: “Bây giờ, mặt bằng mới đã to rộng hơn. Sau này, dựng gươl xong, thôn có thêm một moong bếp nữa, đẹp hơn”. Không khí rộn ràng trong những ngày dựng moong như mang tết đến gần hơn với đồng bào thôn Cần Đôl. Niềm vui lấp lánh trong ánh mắt, trong tiếng nói cười của những phụ nữ đang tất bật phụ giúp công việc chung của làng. Đâu đó, dưới những mái nhà, không khí tết bắt đầu len lỏi. Những chuyến xe chở hàng tết, những vườn rau đã lên xanh, báo hiệu một mùa xuân nữa sắp về.

ALĂNG NGƯỚC - THÀNH CÔNG