Những chợ phiên cuối tuần Mèo Vạc, Đồng Văn, Hoàng Xu Phì... không chỉ là nơi trao đổi mua bán mà còn là nơi gặp gỡ giao lưu, ăn uống vui chơi của dân bản. Lễ hội Chợ tình Khau Vai (Mèo Vạc) - mỗi năm chỉ họp một ngày đêm, từ tối 26 đến chiều 27 tháng ba âm lịch dành cho những người “có duyên mà không nợ” hay đi tìm một nửa của mình trong đời. Phố cổ Đồng Văn gồm những dãy nhà cổ được xây dựng cách đây hàng trăm năm… Những giá trị đó được tích lũy, hình thành qua bao thế hệ càng tăng thêm giá trị, toát lên vẻ đẹp của xứ đá Hà Giang.
Trên đường đi, chúng tôi ghé thăm Nhà họ Vương. Đây là ngôi nhà được xây dựng bởi Vương Chính Đức, vốn là người lao động của Thổ ty Hoàng Tự Bình. Khi Hoàng Tự Bình già yếu, Vương Chính Đức được cho làm Bang tá và tiến hành xây dựng Nhà họ Vương của mình thành một dinh cư phú cường độc đáo với tổng diện tích 1.120m2. Ngôi nhà được xây dựng bằng đá xanh, gỗ thông và ngói đất nung. Các bộ phận chi tiết được chạm khắc hoa văn khéo léo, hình con rồng, con phượng, mỗi cột nhà đều có đồng bạc trắng hoa xòe... tượng trưng cho sự trường thịnh của dòng họ Vương. Số thợ tham gia hàng trăm người, thi công 8 năm ròng, tốn 150 nghìn đồng bạc trắng hoa xòe, tương đương 150 tỷ đồng hiện nay.
Kỳ thú hơn, Núi Đôi - hai quả núi mọc tự nhiên như đôi gò bồng đảo ở Quản Bạ được xem là đẹp nhất nước. Đúng 16 giờ 50 phút, ống kính chúng tôi chộp được khoảnh khắc hiếm hoi: những tia nắng quái cuối ngày nhẹ nhàng mơn man hai trái đào tiên rồi vụt tắt... Qua Cổng Trời - Đồng Văn là nơi “Thấy nhau trong tầm mắt, gặp nhau mất nửa ngày” và “Đất không ba bước bằng, trời không ba ngày nắng”. Đồng Văn, huyện lỵ chỉ cách TP.Hà Giang 143km nhưng giao thông hiểm trở, có 19 xã thì 9 xã có đường biên giới tự nhiên với Trung Quốc bằng con sông Nho Quế nước xanh thăm thẳm.
Đặc biệt, Đồng Văn có Cột cờ Lũng Cú nằm trên đỉnh núi Rồng, độ cao 1.700m so với mực nước biển và phải leo bộ gần nghìn bậc mới lên tới đỉnh. Cột cờ Lũng Cú có lịch sử khá lâu đời, đã trải qua nhiều lần phục dựng, cải tạo và được xem là điểm cực Bắc của Việt Nam. Chân cột cờ hình bát giác, bệ cột có tám mặt phù điêu bằng đá xanh, mô phỏng họa tiết trống đồng Đông Sơn cùng các giai đoạn lịch sử của đất nước cũng như các phong tục tập quán của các dân tộc sinh sống tại Hà Giang. Trên đỉnh cột cao hơn 30m phấp phới lá quốc kỳ khổ to với diện tích 54m2, tượng trưng cho 54 dân tộc Việt Nam. Khi trèo lên đỉnh cột cờ, chúng tôi lại ngỡ ngàng vì nhìn thấy hai hồ nước màu ngọc bích, dạt dào nước quanh năm và được gọi là Mắt Rồng - nguồn nước ngọt quý hiếm cho dân bản địa ở vùng cao nguyên đá khô cằn suốt 7 tháng trời không mưa.
Tại Cột cờ Lũng Cú hôm nay, chúng tôi mới chợt hiểu thâm ý của cụ Hữu Ngọc rằng: “Qua bao nghìn năm đấu tranh để sinh tồn, tổ tiên ta đã phải đổ bao mồ hôi và xương máu để cắm được cái mốc Lũng Cú thay cho cột “đồng trụ” của Mã Viện. Hễ là người Việt Nam thì không thể nào quên sự thật hiển nhiên ấy!”.
XUÂN LAN