Nấm mối, bạn của mùa đông

Nấm mối là loại nấm tự mọc trong thiên nhiên, không có thêm tác động nào từ con người như nấm rơm. Con người chỉ mỗi việc là tìm nhổ về và chế biến. Chỉ vào mùa đông, khi tiết trời trở lạnh thì nấm mối mới mọc. Thường là những ngày trời dứt mưa dầm, hửng chút nắng nhẹ thì nấm mối thi nhau mọc rộ. Cho nên hễ thấy ngoài chợ có bán nấm mối hay ai đó nhổ được nấm là người ta lại thi nhau dạo ra vườn tìm nấm dọc theo những bờ rào, đồi cây…

Ông bà mình thường nói, đây là quà của trời, cho ai ấy hưởng chứ không dễ gì tìm thấy. Mà cũng đúng, nấm mối thường mọc ở những vùng đất nhiều mối, nhiều lá khô mục mà không bị xới phá. Lúc mới nhu nhú lên khỏi mặt đất, đầu nấm có màu sẫm trùng với màu lá khô, rất khó nhìn thấy. Chúng như nấp trong lá khô nên chỉ lướt qua thì không dễ phát hiện. Có anh bạn kể vui, đi tìm nấm cả buổi sáng không được, trưa về đứng tắm lại vô tình trông thấy chúng mọc cả đám sát bên nhà mình. Đó là lúc nấm đã nở bung, tai nấm phơi phần dưới màu trắng đẹp giữa nắng se lạnh. Nấm mối thường mọc thành từng đám rộng nên ai bắt gặp được một đám như thế thì tha hồ nhổ cả buổi không hết. Ở xóm tôi có người từng “la làng” cho mọi người cùng đến nhổ nấm vì… hoảng sợ khi thấy một bãi rộng những nấm và nấm chi chít chen nhau san sát. Sở dĩ nói nhổ nấm mà không ai nói hái nấm vì gốc của chúng cắm sâu xuống đất, phải từ từ nhổ lấy cho được tận gốc mới quý.

Nấm mối có đặc điểm là “sớm nở tối tàn” nên sướng nhất là được bắt gặp chúng ở độ “xuân thì”. Nhìn chúng trong giai đoạn phát triển “thăng hoa” này sẽ cảm thấy sướng mắt ngon miệng ngay. Khi nấm đã nở bung thì thân nấm bị xốp, thịt nấm bở, không còn nhiều dưỡng chất và ăn cũng kém ngon. Đó là chưa nói đến tình trạng một số sinh vật như kiến, mối… sẽ không dể cho chúng yên ổn tồn tại.

Nấm mối lành sạch, thơm ngon và nhiều dinh dưỡng. Rất dễ phân biệt nấm mối với các loại nấm độc nhờ vào đầu nấm nhọn chứ không tròn, có màu nâu đen giống như nấm rơm (nấm độc thường đầu nấm đều tròn, màu hơi trắng). Người dân quê mỗi khi có được nấm mối thường đem xào sơ rồi dùng để đúc bánh xèo, nấu canh hay nấu cháo. Nấm mối có vị ngọt cực kỳ đặc biệt mà ông bà mình thường hay nói là “ngọt lủng nồi”, tức là ngon ngọt đến vét lủng nồi! Thường người ta hay nấu canh nấm mối với lá khoai lang hay sắn canh nông có lẽ là do hợp nhau. Món ăn dân dã, khoái khẩu này đã từng ám ảnh không biết bao nhiều đời người cho đến khi nhắm mắt. Vì là bạn của mùa lạnh nên chúng tôi hồi còn giữ trâu ngoài rừng thường hay gói nấm mối trong lá chuối, đốt củi nướng ăn nóng tại chỗ. Không gì tuyệt bằng vị thơm ngọt của nấm, nóng của củi lửa quyện nhau trong se lạnh mùa đông. Nhưng có lẽ phổ biến nhất, được nhiều người ưa thích nhất vẫn là món bánh xèo đúc với nấm mối.

TIÊU ĐÌNH