Như những vở kịch đời

Nối tiếp chuyện xưa

Tên tập truyện “Sự đô như hý” được trích từ hai câu đối của Đào Tấn: “Thiên bất dự nhàn, thả hướng mang trung tầm tiểu hạ/ Sự đô như hý, hà tu giả xứ tiếu phi chân”. Dịch nghĩa: Trời không cho nhàn rỗi, vào chốn bận rộn tìm chút rảnh/ Việc đời như kịch, há trong cái giả không có cái thật”.

Tập truyện “Sự đô như hý” có chuyện về Đào Tấn, một danh nhân nổi tiếng đất Bình Định, nhà soạn tuồng danh tiếng một thời. Câu chuyện được kể kéo dài hơn trăm năm.

Từ “Vinh Thạnh một tám tám lăm” (tiêu mục trong truyện ngắn “Sự đô như hý”) gắn với cuộc đời thăng trầm của Đào công (Đào Tấn), rồi qua “Bảy mươi năm sau rằm tháng Bảy” đề cập một hội thảo về nhà soạn tuồng, những câu chuyện về danh nhân, về nhà nghiên cứu “đời sau” có gốc gác Quảng Nam - Vũ Ngọc Liễn đã cất công sưu tầm, nhận định về Đào Tấn.

Không hiếm những câu chuyện dở khóc dở cười xoay quanh việc nghiên cứu, tổ chức hội thảo. Rồi “Vinh Thạnh một chín lẻ bảy” vẫn chuyện Đào công và những người cùng thời. Vẫn câu chuyện dài được kể “Một trăm năm sau rằm tháng Bảy” - một hội thảo nhân trăm năm ngày mất của danh nhân và những câu chuyện chưa có hồi kết.

Thế nhưng đã kịp có những người trẻ “Họ đốt hương, dâng rượu, khấn ông bằng chính câu “mai hoa tác mộng hồn” (hoa mai hóa mộng hồn) một đời ông ao ước, rồi rắc những hạt mai xuống rìa cây quanh mộ, hy vọng nhiều năm sau mai sẽ mọc lên” (Sự đô như hý).

Một câu chuyện khác trong “Sách cháy” tưởng đã rất cũ nhưng lại có cái nhìn mới trong tập truyện. Vốn bị cái nhìn ác cảm từ xa xưa, với nhân vật Giu-đa trong Kinh thánh, bây giờ, liệu có thể nhìn nhận nhân vật vốn bị người đời kết tội bán Chúa này với cái nhìn khác?

Hay câu chuyện trong “Sóng khác”, tưởng đã xa xôi về chàng trai ở một làng chài ven biển, một ngày bỗng lạc vào cuộc sống đầy khác lạ của những con người hiện đại khi ở đó có một thứ “sóng khác” thay thế…

Thấm đẫm hơi thở cuộc sống đương đại

Với tập truyện “Sự đô như hý”, Lê Hoài Lương có cách viết truyện ngắn khá lạ. Những câu chuyện đôi khi cứ như được “bê nguyên xi” từ cuộc sống vào truyện với kiểu “kể” nhẩn nha, tưng tửng.

Nhà văn Dạ Ngân thì nhận xét “dày dặn, đậm thế sự, không ít trang trong từng truyện như bút ký chính luận”. Như “Nghề buôn” với những nhân vật gồm: cô siêu sao, cô thôn làng, với siêu sư Thích Đồng Trụ. Có vẻ như mọi thứ đều có thể buôn bán được, kể cả buôn thần bán thánh, rất tốt là đàng khác! (Nghề buôn)

Hoặc xuất phát từ một cái tin từng ầm ĩ trên mạng: “Báo đưa tin ông chủ tịch một tỉnh biên giới phía Bắc dính scandal mua bán dâm” đến chuyện “cô kia đã ly dị chồng, từ nhân viên văn phòng nhanh chóng leo lên làm phó một phòng quan trọng khu công nghiệp tỉnh, mới xây nhà tiền tỷ. Cô này hôm đó xông vào ủy ban nhân dân tỉnh đầu buổi tối đòi gặp “anh” chủ tịch” (trang 40, Chuyện chẳng liên quan gì nhau).

Và, nhiều câu chuyện khác… chẳng liên quan gì nhau nhưng đã góp phần làm dựng bức tranh hiện thực dở khóc dở cười của cuộc sống hiện tại.

“Nghề vớt xác” là truyện ngắn thấm đẫm nhân văn nhưng cũng không kém phần chua chát. Gã, tất nhiên sinh sống trên sông, chuyên nghề “vớt xác”, “không có cha, năm lên mười má gửi tôi cho người chú họ để theo người đàn ông khác”. Một người vợ, một đứa con.

“Con bé nhỏ giờ cứ gọi gái gái, anh cán bộ tư pháp có chữ gợi ý đặt tên Giang cho nó, Giang là sông, mẹ con nó được vớt từ sông lên”. Và, gã đã theo cha đi vớt xác từ năm mười ba mười bốn tuổi. “Sống cái nhà thác cái mồ con à. Người chết còn cứ lênh đênh không siêu thoát được. Cứu giúp người trong khả nằng của mình là tích cái đức…” (Nghề vớt xác).

Những cái xác được vớt gắn với mọi kiểu chết, những cái chết lại gắn bó với những người đang còn sống lừng lững trong cái xã hội nhốn nháo bao chuyện thiện ác, đúng sai, tốt xấu… của chốn trần ai. Có những cái xác sống còn thối gấp trăm lần những cái xác trôi sông. Vẫn còn đó sợi dây liên hệ, dễ dàng nhận biết qua “cái mùi”.

“Cái mùi và vài xác sống trước mắt vẫn hiển hiện trong mỗi cử động của họ. Gã buồn nôn: chưa bao giờ những xác trôi trương phềnh khiến gã buồn nôn như sáng nay. Gã bụm miệng chạy vội ra chỗ đất trống nôn thốc nôn tháo”. Cuối cùng, sự bình yên đã đến với họ, những người tốt bụng. Nhưng, “gã mất hoàn toàn khả năng thính nhạy về những cái xác trôi sông. Không ai gọi điện cho gã nữa” (Nghề vớt xác)…

Truyện ngắn Lê Hoài Lương có vẻ như là cuộc sống, vẫn đang tiếp diễn…