Khẩn cấp "cứu" tháp B3 Mỹ Sơn
Nằm trong quần thể các đền tháp trung tâm của Khu di tích Mỹ Sơn (Duy Xuyên), tháp B3 - được xây dựng vào cuối thế kỷ X đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng, nguy cơ sụp đổ khá cao…
 |
| Tháp B3 nằm trong phức hệ tháp B, C, D với các giá trị kiến trúc độc đáo luôn thu hút khách tham quan. Ảnh: LÊ QUÂN |
Ông Phan Hộ - Trưởng ban Quản lý Khu di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn (BQL Mỹ Sơn) cho biết, hiện tại thân tháp rạn nứt nhiều chỗ, trong đó có khe nứt dài nhất 6m, rộng nhất 18cm, sâu nhất 1,2m, toàn bộ thân tháp đang nghiêng 3 độ về hướng tây nam.
Sắp không… đứng vững
Tháp B3 có vị trí xây dựng nằm ở góc tây nam của phức hệ công trình khu B, C, D - các công trình xây dựng trên một ngọn đồi thấp, được bao bọc bởi dòng suối Khe Thẻ. Tháp B3 có mặt tây và nam giáp suối Khe Thẻ, mặt đông và bắc giáp tháp B1 và B4. Xây dựng vào cuối thế kỷ X, công trình này là nơi thờ thần Ganesha - con trai thần Shiva. Ông Phan Hộ cho biết, đây là một trong những công trình kiến trúc hiếm hoi còn giữ được dáng vẻ tiêu biểu cho phong cách Mỹ Sơn A1. Từ đầu thế kỷ XX đến trước năm 1945, các chuyên gia Pháp, thuộc Trường Viễn đông Bác cổ Pháp (EFEO) và các chuyên gia Việt Nam đã phát quang, đo vẽ, khảo tả, nghiên cứu công trình này. Từ những năm 1990, kiến trúc sư Kazik đã từng gọi B3 là “tháp xỉn”, vì từ khi được Kazik phát hiện, tháp B3 đã ở trong tình trạng nghiêng nhẹ. Vị kiến trúc sư này cũng đã từng thực hiện việc xây tường gia cố ở hướng tây bằng xi măng và kiềng chân tháp để cứu vãn tháp từ hàng chục năm trước.
| “Tháp B3 xuống cấp rất nhiêm trọng và nguy cơ ngã đổ trong mùa mưa năm nay rất cao. Chúng tôi đã đề xuất phương án cấp thiết để bảo vệ tháp. Dùng trụ thép chống đỡ cho tháp từ phía bên ngoài để ngăn chặn tình trạng nghiêng và nguy cơ đổ ngã. Cũng mong các thủ tục từ phía Sở VH-TT&DL sẽ sớm được thông qua để chúng tôi khẩn cấp thực hiện các phương án bảo vệ tháp”. (Ông Phan Hộ - Trưởng BQL Mỹ Sơn) |
Đây cũng là công trình chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của bom đạn chiến tranh, với dấu vết hố bom sâu hiện cách chân tháp 5m. Tháp B3 đã bị bom đánh sập tường thân tháp phía tây và hư hại phần mái công trình, đến khoảng những năm 1980, công trình được trùng tu, gia cố tường phía tây, mái tháp, một số vị trí trên thân tháp bởi các chuyên gia Ba Lan và Việt Nam. Hiện tổng chiều cao của tháp là 9,45m, đế rộng 4,5m, dài 5,3m, đang nghiêng 3 độ về hướng tây nam (hướng ra suối), có các vết nứt từ đỉnh đến móng công trình ở hai mặt tường phía đông và tây, xuất hiện các vết nứt tách đôi công trình. Các khe nứt ngày càng rộng, có nơi thấy được ánh sáng xuyên qua tường. Phần thân tháp đang bị côn trùng, thực vật, nấm mốc xâm hại. Phần tiền sảnh đã được gia cố trùng tu nhưng gạch nơi lối đi bị mòn, bong tróc làm cho 2 trụ trang trí có nguy cơ ngã đỗ, khung cửa nghiêng về mặt tây nam, đà bị gãy đôi. Phần mái tháp bị vẹo theo hướng ngược chiều kim đồng hồ; gạch trên đỉnh rơi tạo lỗ thông nơi đỉnh tháp nên khi mưa gió lòng tháp bị đẫm nước. Cũng như các công trình nằm trong phức hệ tháp trung tâm, tháp B3 nằm cách lòng suối 9m, hàng năm đều chịu tác động của lũ lụt, mưa gió, độ ẩm cao, chênh lệch nhiệt độ cao giữa mùa mưa và nắng, giữa ngày và đêm.
Cấp thiết chống đỡ
Đã từng có nhiều đợt thám sát, tiến hành thăm dò và giải nguy cho tháp B3 trong quá khứ. BQL Mỹ Sơn cho biết, năm 2004, trong quá trình thực hiện dự án cải tạo xung quanh vùng di tích Mỹ Sơn do Chính phủ Nhật Bản hỗ trợ đã tiến hành khoan thăm dò địa chất chung quanh nhóm tháp B, C để nghiên cứu và tìm giải pháp cứu nguy cho tháp B3 đang nghiêng dần. Các chuyên gia Nhật phát hiện mạch nước ngầm từ suối Khe Thẻ (nhánh phía tây) gây thấm và ảnh hưởng đến chân tháp B3. Tiếp tục đến năm 2013, Viện Khoa học Công nghệ (Bộ Xây dựng) phối hợp với BQL Mỹ Sơn, Sở VH-TT&DL tiến hành khảo sát nhằm lập phương án chống đỡ và xây dựng dự án bảo tồn cấp thiết tháp B3. Cụ thể đã tiến hành các công việc như đào thám sát tại cửa tháp B3, khoan thăm dò khảo sát tại các điểm B3, B5 và khe suối, dựng giàn giáo tại tháp B3 phục vụ cho việc chống đỡ… Bên cạnh đó cũng thực hiện các biện pháp cấp thiết để tạm thời cứu nguy để giữ cho tháp không ngã đổ trong khi chờ đợi một phương án bảo tồn hiệu quả như: gia cố tháp bằng các vật đỡ, gia cố chân tháp bằng nhiều bao cát nhằm giảm thiểu tối đa chấn động phía chân tháp.
Hiện tại, sau đợt khảo sát hiện trạng vào tháng 3.2018, BQL Mỹ Sơn đã có công văn đề nghị Sở VH-TT&DL xem xét có giải pháp chống đỡ cấp thiết tháp B3 nhằm tránh nguy cơ sụp đổ và bảo vệ di tích trước khi xây dựng Dự án bảo tồn cấp thiết tháp B3 theo quy định. Theo đó, BQL Mỹ Sơn đề xuất các biện pháp khẩn cấp chống đỡ cấp thiết bên trong và bên ngoài tháp B3, biện pháp địa kỹ thuật, gia cố hệ móng công trình, gia cố địa tầng nhất là phía tiếp giáp lòng suối cũng như trùng tu phần thân tháp và mái tháp, phần tiền sảnh, bậc cấp vào tháp… Ngày 11.4, Cục Di sản đã có công văn đề nghị Sở VH-TT&DL phối hợp với BQL Mỹ Sơn tiến hành chống đỡ tạm thời di tích tháp B3, khẩn trương lập hồ sơ, đề xuất giải pháp gia cố, chống xuống cấp di tích trình UBND tỉnh và Bộ VH-TT&DL xem xét triển khai thực hiện trước mùa mưa bão.
LÊ QUÂN