Làm sao xứng tầm khu vực?

Đã có 17 cuộc triển lãm mỹ thuật Nam miền Trung và Tây Nguyên được tổ chức, riêng Quảng Nam đã đăng cai 2 lần (2001 và 2012). Tháng 8 tới, đến lượt TP.Đà Nãng đăng cai. Điểm qua 17 cuộc triển lãm, ta có thể nhận thấy các tác phẩm mỹ thuật vẫn chưa nổi trội so với các khu vực khác. Vì sao như vậy?

Cứ đến hẹn lại lên, vào tháng 8 hằng năm triển lãm mỹ thuật Nam miền Trung và Tây Nguyên được tổ chức, với sự góp mặt của giới họa sĩ từ Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa đến Gia Lai, Kon Tum, Đắc Lắc. Phải nói rằng, trong các cuộc triển lãm mỹ thuật thì khu vực V (Nam miền Trung và Tây Nguyên) khá phong phú, đa dạng về đề tài, chất liệu. Hội họa có sơn dầu, sơn mài, lụa, các chất liệu tổng hợp; điêu khắc có nhiều tác phầm từ các làng nghề truyền thống đá, đồng, gốm, chạm mộc… trong khu vực. Về giới sáng tác, càng thấy phong phú với sự góp mặt của thành phần dân tộc Kinh, Hoa, Chăm, Cơ Tu, Xê Đăng, Co, Giẻ Triêng, Ba Na, Ê Đê, Gia Rai, Mơ Nông... Khu vực đồng bằng, trung du, miền núi này có nhiều di sản thiên nhiên - văn hóa,  danh lam thắng cảnh, trở thành nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ trong và ngoài nước. Có thể nhắc đến 2 di sản văn hóa thế giới ở Quảng Nam (đô thị cổ Hội An, khu tháp Chăm Mỹ Sơn), không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên (được UNESCO công nhận  kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại)…

Trong một gallery ở Hội An. Ảnh: H.X.H

Nếu so sánh giải thưởng lớn hằng năm hoặc 10 năm và các triển lãm chuyên đề điêu khắc, tranh lụa, sơn dầu của Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức, thì các giải thưởng, các huy chương mà khu vực V đạt được vẫn rất khiêm tốn. Hội đồng nghệ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam cũng đã nhấn mạnh về tính nghề nghiệp cao trong nhiều lần triển lãm (đã có một tọa đàm nhỏ tại Nha Trang nhân triển lãm tại đây), nhiều tác giả cũng nhấn mạnh tới tính “sáng tạo bản sắc và phong cách riêng” phải được đề cao hàng đầu, tuy nhiên tính chuyên nghiệp trong cá nhân những người sáng tạo lại ít được thể hiện. Tại khu vực này, các nhà hoạt động mỹ thuật (hội họa, điêu khắc, thiết kế, tạo mẫu…) thường “nhìn” về 2 trung tâm mỹ thuật Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh để làm mẫu rồi sáng tác theo. Ngay các chi tiết như bố cục, màu sắc, chất liệu, bút pháp, kể cả cái khung tranh… cũng nhái theo.

Trưng bày tác phẩm mỹ thuật khu vực V tại Quảng Nam.

Họa sĩ Quảng Nam đa số là hội viên Chi hội Mỹ thuật tỉnh đang cư trú và sáng tác trực tiếp tại phố cổ Hội An, nơi có nhiều gallery bày bán tranh tượng của nghệ sĩ địa phương và các tỉnh bạn. Sự tham gia góp mặt của nhiều họa sĩ nổi tiếng ở phố Hội xinh xắn làm cho hoạt động trao đổi các sản phẩm mỹ thuật được phong phú thêm, đầy sắc màu. Tuy nhiên, hãy tự thức khi nhớ lại, lắng nghe họa sĩ Bùi Xuân Phái trách cứ: “Có những bức tranh ký tên ai cũng được”. Vâng, giống nhau quá, sao chép nhiều lần đến mức “chuyên nghiệp”.

Chính vì vậy, để triển lãm mỹ thuật khu vực thực sự là dịp cho giới mỹ thuật xích lại gần nhau trong trao đổi về nghề nghiệp, tìm hiểu văn hóa của vùng đất thông qua sự phản ánh trong từng tác phẩm, tôi đề nghị hội đồng nghệ thuật xét chọn tác phẩm nên hướng đến các đề tài chất liệu mang đặc thù của địa phương và tăng thêm sự khắt khe khi xét chọn tác phẩm dự treo. Hội Mỹ thuật Việt Nam cần cử các thành phần giám khảo chuyên ngành có uy tín để đánh giá các tác phẩm được xét giải trong mỗi lần triển lãm. Nếu tổ chức tại Quảng Nam, thì nên tổ chức trưng bày đô thị cổ Hội An để có thể giới thiệu các tác phẩm đến với công chúng quốc tế. Chưa kể, nên tổ chức triển lãm về nghệ thuật sắp đặt, trình diễn, video art… thành một  triển lãm riêng.

Hy vọng triển lãm khu vực có sự hỗ trợ từ Hội Mỹ thuật Việt Nam để ngày càng tăng tính chuyên nghiệp để xứng tầm của khu vực vốn có nhiều bản sắc và giá trị văn hóa nổi trội. Quan trọng hơn, triển lãm mở hằng năm còn tạo cho công chúng thưởng ngoạn những bữa tiệc màu sắc, hình khối mới, đầy mỹ cảm.

NGUYỄN THƯỢNG HỶ

NGUYỄN THƯỢNG HỶ