Ký ức đồng quê
Mẹ tôi vẫn có thói quen vo gạo bằng cái rá đan bằng tre, giần sàng, thúng mủng bằng tre. Mặc dù bây giờ đồ nhựa nhiều, lắm sắc màu lại rẻ. Nhưng mẹ bảo, hạt gạo vo bằng rá tre ăn thơm hơn, bùi hơn vì có cả vị tre, vị quê thấm vào. Rồi mẹ lại bảo, đồ nhựa là đồ tái sinh, nhuộm phẩm hóa học đó con ạ. Tái sinh thì làm gì mà sạch được. Gần đây quê tôi cái chữ “sạch” bây giờ được trân trọng nâng niu. Rau sạch cho bữa cơm sau vụ gặt khi những giọt mồ hôi nhỏ xuống dòng sông, bến quê gội đi những lấm láp ngày thường. Rồi giếng làng sạch trong veo nhìn thấy đáy, vách giếng là những tảng đá ong mòn rêu - thứ rêu hút ẩm, hút cặn, gạn đục khơi trong trả lại nguồn mạch ngọt lịm.
 |
| Trẻ em miền quê chơi bóng trên những thửa ruộng đã gặt xong. Ảnh: PHƯƠNG THẢO |
Tôi nhớ về cái chợ quê họp ở cuối làng. Ở đó bán tất cả những sản vật do dân làng làm ra còn tươi roi rói. Mớ tép còn lon chon nhảy, quả bầu mới cắt xuống từ giàn còn căng ứa nhựa. Gạo thơm mới giã xong chảy rì rào giữa ngón tay người vốc lên, thả ra mịn màng tăm tắp. Hoa quả chín nức vườn, vỏ xù xì thô rám nhưng lại chín ủ, chín rấm bởi tình người, bởi thời gian, bởi mạch sống của đất đai đầu rễ. Và chầm chậm chín để thoang thoảng hương và đầm đậm ngọt. Ngọt đầu lưỡi và ngọt thấm cả tấm lòng thơm thảo thuận với lẽ tự nhiên chứ không phải kiểu chín tức thời, tức tưởi bắt mắt của hóa chất của sự thúc đẩy thực dụng. Chợ quê bán một chào mười. Ăn một miếng trầu đầm đậm chút vôi xua đi cái lạnh giá để rì rầm bao chuyện làng thôn trên, xóm dưới. Âu, cũng là nhu cầu giao tiếp để được đong đầy chia sẻ hơn là mặc cả bán mua. Muốn biết văn hóa làng ra chợ sẽ thấy: đặc sản ẩm thực của vùng quê cũng đơn giản, không cầu kỳ chứa bao nỗi phập phồng. Ở đó, bánh đa quê nhân vừng phải được nướng bằng củi than mới lách tách nổ, mới có vị bùi của “hạt gạo làng ta”. Cũng gạo thôi mà làm ra bao thức quà, thức bánh. Nhưng tất cả rồi cũng quay về hơi ấm của lửa. Có lửa mới chín, có lửa mới nồng nàn và lan tỏa. Không hiểu sao lũ trẻ con làng quê rất thích vị nướng. Nướng trên đồng, khói thổi phù phù xúm xít quanh nhau. Nướng bằng lửa rơm, những sợi rơm đã tuốt đi bao hạt vàng hạt ngọc, giờ cho đám trẻ hơi lửa để làm chín con cá tràu cắm một đầu vào cành tre tươi, thân cá nứt ra, thịt cá trắng bóc và thơm ngậy - thơm cả làn gió đồng; khi đánh trâu về tóc đứa nào cũng tỏa sệt mùi cá, mùi khói rơm rạ để tối lại ủ vào chăn lại mơ giấc mơ đồng ruộng.
Mùa gặt xong mẹ lại thong dong lên chùa, lại áo nâu sồng tay lần tràng hạt. Mẹ thả hồn phiêu diêu với tiếng mõ tụng kinh với khói hương trầm thơm thoảng, với hoa huệ trắng thơm lặng. Chùa làng là nơi cất giữ và siêu thoát cõi tâm linh, cõi người như thế cân bằng lại những ồn ào vội vã của cuộc sống thường nhật ngoài kia. Nhưng lạ thay lại có một ngoài kia nữa mở ra cánh đồng, con sông. Ký ức đồng quê - Tôi tìm lại chính mình...
NGUYỄN NGỌC PHÚ