Lửa ơi!
Dự buổi hỏa táng của một người quen, nghe tiếng thở dài: Sống gửi thác về! Về đâu? Về trong ngọn lửa sống động kia. Lửa đã thiêu rụi xác thân hữu hạn của anh, hay đúng hơn, đã đốt hết những tội lỗi bằng sức nóng của tình yêu. Nhưng dù không nghĩ suy theo niềm tin của người vừa ra đi vốn là tín đồ tôn giáo, thì ngọn lửa đã là một phát minh quan trọng nhất của loài người. Từ ngút xa trong lịch sử loài người, tiếp theo sau tín ngưỡng của thời kỳ đồ đá cũ (cách nay khoảng 45.000 năm với hình thức những bái vật), tôn giáo xuất hiện qua hình ảnh các thần của các thị tộc theo mẫu hệ như thần Sông, thần Núi, thần Lúa… Rồi đến khi đã hình thành xã hội, lửa là tôn chỉ đạo đức của Hỏa giáo (Hiên giáo, Hỏa hiên giáo hay Bái hỏa giáo): “Nghĩ điều thiện, nói điều thiện, làm điều thiện”, một tôn giáo có gốc tích ở Ba Tư, phát triển mạnh từ thế kỷ thứ VII trước Tây lịch mà người sáng lập là nhà tiên tri Zarathustra.
 |
Trong Ky-tô giáo, lửa tượng trưng cho lòng mong muốn xóa bỏ những tội lỗi, thiêu rụi sự ích kỷ, tham lam, giận dữ… để “làm mới” con người với nghi thức lễ Tro theo ý nghĩa: từ tro tàn, sự sống mới sẽ sống lại, tốt tươi hơn, như lời thánh kinh: Hỡi người, hãy nhớ mình là bụi tro và sẽ trở về bụi tro (1).
Ở Việt Nam, lửa gần gụi với hình ảnh ông Táo là vị thần lo việc bếp núc, có tên gọi là Chúc Dung (theo tín ngưỡng của người Trung Hoa). Còn trong tác phẩm Tây du ký nổi tiếng mà từ người lớn đến trẻ con ai cũng đều thích thú thì Tôn Ngộ Không là hình ảnh tượng trưng cho lửa (nóng, vui mừng, thuộc thức uẩn)…
Tiếp tục truy tìm ý nghĩa, thì vẫn thường nghe nhắc đến từ “nhà lửa”, để dụ cho cái cõi Ta-bà nhiều đau khổ này mà nguyên ủy của nó là lòng ham muốn-hận thù-mê muội. Có nghĩa rằng, nhà lửa không có… ngọn lửa nào cả, mà nó hiện hữu là do chính con người tạo ra. Cũng có nghĩa, thiên đường hay địa ngục đều do chính mình xây dựng nên. Nhưng trước những “chuyện lạ” như có người bỗng dưng bốc lửa mà báo chí thường loan tin, khoa học hiện đại đã chứng minh: trong thân thể con người có lửa. Các khoa học gia Nhật Bản đã quay phim những cánh quạt máy vi ti nhất trong mỗi tế bào của thân người. Đường kính của nó chỉ bằng một nanometer (1 phần tỉ của 1 mét) đang quay rất mạnh trong một cái “thùng” có đường kính 10 nanometer. Chính đây là chỗ phát sinh ra lửa từ cơ thể của những người bốc lửa đó. Còn các đạo sĩ khổ luyện để tập trung lửa nội thân thì gọi là hỏa quang tam muội. Năng lượng này gọi là điện từ (electromagnetic), có trong thiên nhiên và trong cơ thể các sinh vật mà hiện nay vật lý học đã xếp chuyện này vào phạm trù của điện, điện từ trường, sóng, năng lượng… Còn trong những trang kinh xưa thì đã nói đến sự liên hệ giữa vật chất và năng lượng, và cho rằng không có sự phân chia cơ bản nào giữa tâm-vật cả. Cũng có nghĩa vật chất chính là năng lượng mà nhà bác học lớn nhất thế kỷ XX A.Einstein đã triển khai với công thức nổi tiếng: E = mc2. Vậy mà trước khi qua đời, A.Einstein đã để lại bức thư mới được công bố vào năm 1980, nội dung có đoạn rằng: “thay vì sử dụng công thức E= mc2, ta phải chấp nhận rằng năng lượng hàn gắn thế giới có thể đạt được bằng tình yêu được sản sinh với tốc độ ánh sáng bình phương”(2). Điều này lại dễ khiến xui dẫn đến ý nghĩ rằng, lửa đem lại… bóng mát. Bóng mát của tình thương trong hành động xả thân của bồ tát Quảng Đức mà thi sĩ Vũ Hoàng Chương ghi lại trong “Lửa từ bi”, bài thơ đã gây tiếng vang lớn đến nhiều quốc gia vào năm 1963: bước ra, ngồi nhập định, hướng về Tây / Gọi hết lửa vào xương da bỏ ngỏ…
Trở lại với “đời thường”, thì lửa rất thân thuộc khi đem đến cho con người cuộc sống dễ chịu hơn là dằng dặc đêm dài tăm tối của thời mông muội. Nói nôm na, thì lửa cho ánh sáng khi tối trời, giúp nấu ăn, xua đuổi các loài động vật-côn trùng, tạo các tín hiệu cầu cứu, để liên lạc từ xa, vân vân và vân vân… Còn nếu muốn thư giãn thì hãy đến cùng những đêm lửa trại với ý nghĩa rằng, đó là một hình thức sinh hoạt văn hóa, một nghi thức thiêng liêng, giúp sưởi ấm tâm hồn, mang đến niềm tin, hy vọng… Hoặc nếu xủng xẻng bạc tiền thì hãy bay qua đất nước của con cháu Thái Dương thần nữ mà tham dự lễ hội đi chân trần trên lửa (Hiwatari-matsuri) để tránh rủi ro và cầu nguyện cho hòa bình thế giới…
Và, nếu sống mà không có lửa trong tim, thì… buồn biết mấy! Vậy thì, dù ở đâu và nơi nào, hãy thắp lửa lên!
_____
(1): sách Sáng thế
(2): thư của A. Einstein gửi Lieserl (con gái của A. Einstein, người đã trao tặng 1.400 bức thư của ông cho Trường Đại học Hebrew).
NGUYỄN ĐÔNG NHẬT