Đãi... vàng tìm cát
Người ta thường nói “đãi cát tìm vàng” chứ sao lại có chuyện ngược đời là “đãi vàng tìm cát”? Ấy là vì bây giờ có đem vàng đi bán lấy tiền chưa chắc đã tìm mua được cát.
Một lẽ giản đơn, cát sỏi là nguyên vật liệu thiết yếu để xây dựng nhà cửa. Tưởng cát là “hằng hà sa số”, là vô tận ư? Không đâu, nhu cầu xây cất nhà cửa, đường sá mỗi ngày mỗi tăng mà cát lấy lên từ lòng sông mỗi ngày mỗi khó. Những bãi cát lớn ở Điện Bình, Bến Đá, Quảng Hậu, Câu Nhí (Điện Bàn) đến Hương An (Quế Sơn), Bình Đào (Thăng Bình), Bàn Thạch, Hòa Hương (Tam Kỳ), Tam Hiệp, Tam Anh (Núi Thành)… dần thu hẹp. Người ta phải lén đi hút cát trộm. Có nơi, phải ngược lên phía tây Đại Lộc khai thác cát ven bờ Vu Gia, khiến cho sông đã lở càng lở mãi. Tốc độ xây dựng chóng mặt nên chuyện chẻ đá, chà sỏi, hút cát, làm thay đổi cả thế núi hình sông. Có những ngọn đồi, lưng núi trong vòng 15 năm qua đã biến thành bình địa. Và có những con sông, tốc độ biến chuyển luồng lạch đổi dòng khó có thể ngờ. Những cửa sông ra biển như Cửa Lở (Núi Thành), Cửa Đại (Hội An) cũng bị xói lở, gây chuyện khó lường đối với đời sống dân sinh và phát triển kinh tế.
Gần đây, trên phạm vi toàn tỉnh, các công trình giao thông chiến lược được triển khai như mở rộng quốc lộ 1 và bây giờ tiếp tục xây dựng đường cao tốc. Rồi cùng với phong trào xây dựng nông thôn mới, việc bê tông hóa đường làng ngõ xóm diễn ra rầm rộ. Chưa nói, khi dồn điền đổi thửa xong có nơi tiếp tục đầu tư bê tông hóa kênh mương và làm đường giao thông nội đồng. Đường sá mở mang, các khu phố, khu tái định cư, công trình dân sinh và nhà ở của dân lại được đầu tư xây dựng hoặc chỉnh trang. Tất thảy làm cho nhu cầu cát sỏi tăng cao chưa từng có.
Chính vì nhu cầu cát xây dựng tăng nên giá cát cũng cao ngất ngưởng. Ở Quảng Nam, có vùng như Núi Thành, Tam Kỳ, Phú Ninh, giá mỗi khối cát lên tới 150.000 đồng. Bạn tôi làm nhà, cầm chỉ vàng đi bán mua được có 25 khối cát, dự tính làm cái nhà đổ mê cũng phải bán cả cây vàng để mua cát. Không riêng Quảng Nam, nhiều tỉnh thành trong nước đều rơi vào tình trạng như vậy. Như ở Quảng Bình, báo chí đưa tin là có nơi giá cát xây dựng lên tới 300.000 - 350.000 đồng/khối. Giá cao nhưng cát xây dựng đang rất khan hiếm nên nhiều công ty và nhiều nhà thầu xây dựng phải chạy vào Quảng Trị mua cát, và chi phí tăng thêm từ 100.000 đến 150.000 đồng mỗi khối. Giá cát đắt đỏ và lại khan hiếm nên có tiền chưa chắc đã mua được.
Nhu cầu tăng cao nhưng nguồn cung có hạn nên tương lai cát sỏi cũng trở nên chuyện không thể không “ăn đong”. Ai đã đi thăm bà con người Quảng sống ở Đức Linh (Bình Thuận) hay Đơn Dương (Lâm Đồng), mới thấy ở đó dù có thể giàu có nhưng để mua cát sỏi xây dựng nhà cửa thì rất đắt mà lại khó mua. Có người phải ra suối cào đãi, dồn mấy năm mới đủ để cất căn nhà xây. Quảng Nam được trời cho nhiều mỏ cát nhưng nếu không biết tài bồi thì có lúc sẽ phải… đãi vàng tìm cát. Mấy năm trước, vì nghĩ cát chỉ là… cát bụi nên nhiều địa phương miền Trung đua nhau xuất khẩu cát. Ngay địa phương gần kề là Đà Nẵng cũng có doanh nghiệp tìm cách “chạy quota” xuất khẩu cát qua Đài Loan, Singapore. Nhưng bây giờ cát phục vụ cho nhu cầu xây dựng nội địa còn khó huống hồ tìm nguồn xuất qua Singapore - nơi vốn… thèm cát để xây dựng, cơi nới quốc đảo. Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Đinh Văn Thu cũng đã có chỉ đạo Sở Xây dựng “rà soát, cân đối cung - cầu nguồn cát phục vụ trên địa bàn tỉnh; phê duyệt cấp phép đúng quy định, định hướng nguồn cát dự trữ cho tương lai”.
Sống trên cát mà có khi chẳng vùi được trong cát. Bán vàng mua cát không phải là chuyện lo xa!
ĐĂNG QUANG