Giả
Thời báo chí đủ loại, lại thêm nhiều trang mạng xã hội, cả rừng tin tức hàng ngày đưa ra khiến cho câu chuyện thật /giả khôn lường. Điều đáng sợ là tin tức giả khiến cho xã hội hỗn loạn.
Như mới đây, hai người đi mua đồ gỗ ở Hải Dương đã bị đám đông dân chúng vây bắt vì có tin về kẻ thôi miên bắt cóc trẻ em. Cơ quan chức năng đã can thiệp giải cứu kịp thời nhưng chiếc xe hơi của hai người đó đã bị thiêu cháy. Cũng rơi vào tình huống tương tự, hai người đàn bà đi bán tăm dạo đã bị đám đông dân chúng ở Sóc Sơn (Hà Nội) vây đánh bầm mình bầm mẩy vì nghi họ đi bắt cóc trẻ em.
Tin giả, tin đồn thất thiệt gây ra nhiều hệ lụy khi kích động tâm lý đám đông. Và không chỉ ở lĩnh vực an ninh trật tự mà nhiều lĩnh vực khác cũng bị tin giả gây khốn đốn. Ví dụ rõ nhất là mới đây tin đồn trên mạng xã hội về ông Trần Bắc Hà, cựu chủ tịch của Ngân hàng Thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV) bị bắt, khiến cho giá cổ phiếu của BIDV tụt dốc nhanh chóng (giá trị vốn hóa của cổ phiếu BIDV đã mất hơn 7.500 tỷ đồng chỉ trong một phiên giao dịch vào ngày 9.8.2017).
Ngay như ở vùng tỉnh lẻ là Quảng Nam, cũng từng bị hại vì tin đồn, tin giả. Như có lần xuất hiện tin đồn thất thiệt về chuyện cá ông mắc cạn trên một nhánh sông nhỏ ở Tam Xuân (Núi Thành) khiến nhiều người kéo nhau đi xem; rồi cũng ở Núi Thành có người chế ra tin giả về nàng tiên cá làm cho sự hiếu kỳ lan truyền trên mạng khắp nước. Không chỉ mạng xã hội mà báo chí cũng mắc bẫy tin đồn khi phản ánh sự hoang mang của dân chúng vì nghe có con cọp... trôi xuống cầu Câu Lâu đi bắt heo, bắt gà; hay nhiều vụ cháy ở Duy Xuyên do lực lượng siêu nhiên nào đấy gây ra lửa. Những vụ ấy đã gây đủ thứ tác hại về mặt tâm lý, xáo trộn đời sống, ảnh hưởng không nhỏ đến trật tự trị an xã hội.
Tin đồn thất thiệt hay tin giả, thời nào cũng có. Bản chất của loại tin này là chúng thường dựa vào sự mù mờ về thông tin, càng mù mờ nguồn gốc xuất xứ, càng khó kiểm chứng thì càng có hiệu nghiệm. Ngày xưa có chuyện đồn “Tăng Sâm giết người”, vì ông là người nhân đức có tiếng nên bà mẹ Tăng Sâm không tin, nhưng rồi tin đồn lặp nhiều lần, nhiều người nói, khiến bà cũng hoảng hốt. Nay thì tin đồn lại khoác lên chiếc áo của các “nhà phân tích” cùng những thủ đoạn tinh vi và tác động đến nhiều vùng, lan ra cả quốc gia, quốc tế nhờ mạng xã hội. Bởi, theo các nhà nghiên cứu, trong thế giới tin tức đầy tính cạnh tranh và xã hội chất chứa nhiều xung đột ngấm ngầm, không hiếm tin tức giả về chính trị, quân sự, kinh tế, tôn giáo, sắc tộc được tung ra với một thuyết âm mưu nào đấy. Và đã xuất hiện nhiều kẻ chuyên sản xuất tin giả để phục vụ mục đích của họ.
Với mạng xã hội, môi trường ảo vì sự ẩn danh khiến tin tức càng khó kiểm chứng nhưng lại dễ lan truyền rất nhanh và rất rộng, nên tác hại của tin giả rất lớn. Xa lộ thông tin càng rộng bao nhiêu thì hệ thống kiểm soát càng khó. Vì thế, dù ở nước ta đã có hành lang pháp lý để xử phạt kẻ tung tin đồn thất thiệt nhưng không dễ thực thi. (Ví như có quy định tại các Nghị định 174, 109 năm 2013 của Chính phủ về việc xử phạt hành chính và có thể xử lý hình sự theo Bộ luật Hình sự đối với kẻ tung tin đồn thất thiệt nhưng số lượng bị phát hiện còn rất ít so với thực tế). Trước tình hình như vậy, việc cảnh giác với tin đồn, tin giả trước hết phụ thuộc vào chính người đọc, người nghe. Nếu không biết phân tích, sàng lọc thì chính họ sẽ trở thành nạn nhân, thậm chí vô tình tiếp tay cho loại tin này có đất sống.
ĐĂNG QUANG