Nhọc nhằn đời hến Ngân Hà
(QNO) - Nép mình bên dòng sông thơ mộng, làng hến Ngân Hà là một trong số ít làng nghề truyền thống nức danh còn sót lại của vùng quê sông nước Điện Bàn.
Buổi trưa làng quê thật yên ả, thi thoảng những âm thanh vang lên khe khẽ từ tiếng mái chèo dậy sóng, tiếng xào xạc từ những chiếc thúng chao hến va vào thành ghe. Tại sông Ngân Hà, vài bóng dáng miệt mài, cặm cụi bên những ghe hến mới về bến, chính họ là những người “giữ lửa” cho làng hến.
Nức tiếng một vùng
Ẩn mình sau cánh đồng bao la, trù phú, làng hến Ngân Hà hiện ra bằng hình ảnh những đứa trẻ lem luốc, nheo nhóc đang vô tư chơi đùa bên những chiếc ghe cũ kỹ nhuốm màu thời gian mà ông bà của chúng đang cật lực mưu sinh. Dụng cụ để hành nghề của người dân nơi đây hết sức đơn giản, chỉ cần sắm một chiếc ghe, một chiếc cào bằng sắt được nối với một sợi dây để cào hến và vài cặp thúng để đựng hến.
 |
| Thành quả sau một buổi lao động cật lực. Ảnh: TUẤN MẾN |
Ngày nào cũng vậy, công việc của người cào hến bắt đầu từ lúc tờ mờ sáng và kết thúc vào khoảng chớm chiều. Khi được hỏi về nghề mưu sinh này, ông Võ Văn Hồi (khối Ngân Hà, phường Điện Ngọc) giọng chùng xuống: “Nghề ni cực, nhưng vì miếng cơm hằng ngày nên phải làm. Công việc cào hến chỉ phù hợp với đa số đàn ông, xuôi theo dòng nước để tìm con hến nhiều hồi cũng đuối vì mệt và đói. Nhiều khi dễ bị chuột rút lắm”.
Hến Ngân Hà được khai thác nhiều nơi, có khi phải chạy ghe ra tới sông Hàn - Đà Nẵng hay xuôi xuống sông Hoài - Hội An. Công việc cào hến bắt buộc người làm phải chịu khó đi nhiều nơi mới kiếm thêm thu nhập được chứ không thể đứng yên một chỗ.
Cũng theo ông Hồi, hến ở làng Ngân Hà nổi tiếng ngon, thịt ngọt nên giá thành cũng cao hơn các hến thu mua ở các vùng khác. Trung bình mỗi ngày, mỗi ghe được 10 bao (cỡ 3 tạ hến), sau khi luộc thu được 7 - 8kg hến thịt. Giá thành của hến thịt vào khoảng 30 nghìn đồng/kg. Hến thành phẩm được người dân chia làm hai phần, một phần các thương lái tới tận lò nấu để thu mua, phần còn lại người dân chế biến thành các món ăn đơn giản như cháo hến, hến xào để phục vụ khách ngay tại gian nhà nhỏ của mình.
Mai sau còn có làng nghề?
Ở vào cái tuổi “xưa nay hiếm”, ông Đạt đã một thời ngang dọc trên nhánh sông Ngân Hà, sông Hàn, theo con hến mưu sinh. Ông Đạt có 4 người con nhưng không ai theo nghiệp cha vì cái nghề quá khổ. Đôi mắt già nua, ngồn ngộn những ký ức về thời trai trẻ, ông Đạt nhớ lại khi xưa ở đoạn sông Ngân Hà này nhà nhà làm hến, người người làm hến, cả làng buôn hến. Cứ ở đâu nhiều hến là xuôi thuyền theo dòng nước để cào.
Nhưng đó đã là chuyện của thời xa lắc, hồi đó cả làng hết thảy mấy chục hộ bám trụ với nghề, bây giờ số còn lại đếm trên đầu ngón tay, chỉ dăm ba hộ, lớp trẻ không còn mặn mà với cái nghề cha ông nữa.
 |
| Sau thế hệ của ông Hồi, rất ít người trẻ trong làng nối nghiệp truyền thống của thế hệ trước để lại. Ảnh: TUẤN MẾN |
Trên bến sông, hình ảnh người phụ nữ trạc 60 tuổi, nước da ngăm đen, đôi tay chai sần, cố đãi những con hến cuối cùng trong mẻ hến còn lại. Hỏi ra mới biết bà là Nguyễn Thị Xảo - người phụ nữ lớn tuổi nhất còn gắn bó với làng nghề này. Bà vừa đãi hến vừa giãi bày: “Nghề hến xuất hiện ở khúc sông Ngân Hà từ bao nhiêu đời nay tui cũng không rõ, chỉ nhớ từ nhỏ ba mẹ tui làm rồi. Có chồng, tui cũng theo nghiệp này luôn. Chắc tui là thế hệ cuối cùng của gia đình làm nghề chứ con cái tui vô Nam học rồi lập nghiệp luôn trong đó”.
Công việc mưu sinh nhọc nhằn dầm mình trên nắng, dưới nước đòi hỏi sự kiên nhẫn chịu đựng mà thu nhập chẳng có là bao đã không đủ sức để giữ chân lớp trẻ với nghề của cha ông. Đã thế, bây giờ nạn khai thác cát lậu cộng với nguồn nước bị ô nhiễm nên hến không còn nhiều. Không có thu nhập nên nhiều hộ bán ghe bỏ nghề làm công việc khác.
Tâm sự với chúng tôi, ông Hồi, ông Đạt và một số người khác đều vẫn nặng lòng với nghề lắm, như thể con hến vận vào đời họ, nhưng nhìn về tương lai thì ai cũng đăm chiêu trăn trở. Trong tâm thức những người gắn bó với làng hến lâu năm vẫn tâm niệm phải giữ gìn cái nghề sông nước đã nuôi dưỡng họ lớn lên từ khúc sông này. Bởi với họ vẫn còn văng vẳng đâu đây câu hát mà người làng hến vẫn hay nghêu ngao cho quên đi nỗi cơ cực nhọc nhằn: “Anh ơi mua giúp hến sông/ Để em mua thuốc cho chồng đau lưng”.
QUỐC TUẤN - VĂN MẾN