Lời nguyền Cơ Tu
Năm mươi năm trước ở vùng đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện Hiên (nay là huyện Đông Giang, Tây Giang), Giằng (nay là huyện Nam Giang) người dân lưu truyền lời nguyền: “Mặt trời còn sáng, lòng ta còn Đảng”. Lời nguyền Cơ Tu được các cán bộ của Đảng, của Bác Hồ lúc ấy phiên âm là: “Mắt tơ-ngây dớ ang, lom ahề dớ Đảng”. Sau này, chúng tôi nghe ông Quách Xân - Bảy Thảo (một bậc lão thành cách mạng, người có nhiều năm công tác và giữ nhiều trọng trách ở vùng dân tộc thiểu số, cũng là người phụ trách phiên âm tiếng Cơ Tu ở Quảng Nam vào những năm 1957 - 1958 ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số) giải thích, càng thêm hiểu tấm lòng của đồng bào Cơ Tu với Đảng. Ông Quách Xân là người Kinh, quê ở xã Đại Lãnh, huyện Đại Lộc, nhưng được đồng bào Cơ Tu yêu quý đặt cho một cái tên theo cách gọi của đồng bào là Acónh - Axơơp (Cha của cây lau, cây lách). Ông Bảy Thảo nói, câu nguyền của đồng bào Cơ Tu, giống như câu thề của người Kinh, nó như là câu ca dao, tục ngữ trong dân gian, đúc kết trải nghiệm của rất nhiều con người và cộng đồng, nên sống mãi với con người và dân tộc. Hình thành một câu nguyền phải có cái lý để đồng bào làm nên mà cộng đồng thấy đúng. Cái lý đó là những việc làm của Đảng lúc bấy giờ.
Trở lại lịch sử, trước đây đồng bào các dân tộc thiểu số vùng miền núi Quảng Nam biết đến Đảng, Bác Hồ thông qua những cán bộ cách mạng đến cùng ăn, cùng ở, cùng làm. Cán bộ giúp đồng bào những việc hay, việc tốt, việc có lợi cho sản xuất và đời sống của mình so với cái cũ. Qua những việc làm đó, người dân nhận thức được ai là kẻ thù của đồng bào mình và từ đó đi theo Đảng, Bác Hồ làm cách mạng, tham gia sức người, sức của vào cuộc kháng chiến chống kẻ thù xâm lược. Chủ trương, đường lối của Đảng, những điều biết về Bác Hồ và việc làm của đội ngũ cán bộ với cái tâm trong sáng, chân thật đã tạo nên ở đồng bào niềm tin. Và việc ra đời câu nguyền lưu truyền trong đồng bào Cơ Tu là hợp lẽ tự nhiên và lòng người.
Không chỉ nói đến đồng bào Cơ Tu về một lời nguyền. Trong chiến tranh, hình tượng của Đảng, Bác Hồ đến với đồng bào như là sự chuyển đổi cho một thang bậc phát triển của lịch sử dân tộc mình. Từ đây đồng bào không còn sống trong mông muội, tối tăm, lạc hậu. Đồng bào Xơ Đăng, Ve, Tà Riềng, Ca Dong, Co lấy họ của Bác Hồ làm họ của mình, nguyện suốt đời mình và con cháu là con, cháu của Bác Hồ. Đó cũng là lời nguyền. Nếu như trong chiến tranh đồng bào các dân tộc thiểu số Quảng Nam không theo giặc, làm hại đến Đảng, cách mạng thì nay cũng vậy. Từ ngày thống nhất đất nước, lời nguyền với Đảng vẫn được đồng bào Cơ Tu cũng như các dân tộc thiểu số Quảng Nam thực hiện.
Những ngày đầu năm 2015, trong lần về công tác tại huyện Đông Giang, chúng tôi gặp lại già Y Kông, một lão thành cách mạng người dân tộc Cơ Tu, trước khi nghỉ hưu đã kinh qua nhiều chức vụ lãnh đạo chủ chốt ở huyện và xã, hiện ở thôn Tống Cói xã Ba; năm nay đã 84 tuổi. Khi nói về lời nguyền của đồng bào với Đảng, Bác Hồ, già Y Kông nói như tự nói với mình: “Người Cơ Tu cũng như các dân tộc thiểu số khác biết, rồi theo Đảng, Bác Hồ vì đã lãnh đạo đồng bào mình xóa được cái nghèo nàn, lạc hậu, tối tăm của thời nguyên thủy; lãnh đạo nhân dân các dân tộc đấu tranh chống giặc, giành độc lập cho dân tộc, cho đất nước, đem lại cuộc sống cho mình tốt hơn. Trong lòng mình và cả con cháu mình mãi có Đảng, Bác Hồ. Nguyện mãi là vậy. Là lời nguyền”.
Chuyện xưa còn lưu lại trong đồng bào các dân tộc thiểu số, đó là nhờ có Đảng, Bác Hồ, đồng bào không bị lạt muối nên có tên gọi “muối của Bác Hồ”. Nhiều năm sau ngày thống nhất đất nước và cho đến nay, Đảng, Chính phủ vẫn có chủ trương hỗ trợ cung cấp muối cho đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi. Đồng bào vẫn gọi đó là “muối của Bác Hồ, muối của Chính phủ”. Đồng bào ghi lòng tạc dạ bởi chuyện chăm lo của Đảng, Nhà nước đối với mình. Những năm qua, nhiều chủ trương, chính sách, chương trình, dự án đầu tư của Đảng, Chính phủ ở vùng dân tộc thiểu số để có trường học, trạm xá, điện thắp sáng; rồi đường giao thông đến các thôn, nóc vùng cao, biên giới, giúp đồng bào định canh, định cư, hỗ trợ để người dân giảm nghèo… Tất cả minh chứng cho chính sách dân tộc của Đảng, Nhà nước. Đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số đã thay da đổi thịt, đang hòa nhập vào sự phát triển chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Và như lời nguyền của người Cơ Tu, để nói lại cái bụng, cái đầu của mình, việc làm của mình: “Mặt trời còn sáng, lòng ta còn có Đảng”.
NGUYỄN TRI HÙNG