Sự lựa chọn dứt khoát
Chính quyền Quảng Nam đã không còn nhiều nguồn lực và sự kiên nhẫn để “tiếp sức” cho những dự án đầu tư dàn trải, manh mún. Hướng tới tăng trưởng xanh là một lựa chọn có tính quyết định, dứt khoát “từ chối” những dự án tổn hại tới môi trường và cuộc sống người dân.
 |
| Lãnh đạo tỉnh trực tiếp trao đổi, mời gọi các nhà đầu tư bằng những dự án trọng điểm. |
Mặt sau tấm huy chương
Chưa có một thống kê cụ thể về số lượng giải ngân của các dự án gây ô nhiễm môi trường và hàm lượng công nghệ thấp, nhưng chính quyền Quảng Nam cũng đã thừa nhận “lịch sử thu hút đầu tư” đã để lại hệ lụy. Trên thực tế, đâu đó trong thời “nghèo khó” Quảng Nam nằm trong số các tỉnh, thành luôn tìm cách thu hút đầu tư bằng mọi giá, bất chấp năng lực tài chính của họ ra sao, miễn là trên các bảng nhật ký công vụ “ghi đỏ, ghi càng nhiều nhà đầu tư” càng tốt. Nhiều mảnh đất đắc địa chạy dọc biển đều được “cắt” để “chia lô” cho các dự án resort, sân gôn dẫn đến hệ quả không ít nhà đầu tư cố tình găm đất, giữ đất để chờ ngày sang nhượng hoặc góp vốn kinh doanh, chưa kể đến số vốn đăng ký đầu tư được công bố không phản ánh đúng đồng vốn thực mà các công ty bỏ vào…
Khi tốc độ chứ không phải là chất lượng tăng trưởng GDP được sử dụng làm thước đo quan trọng nhất cho thành tích phát triển kinh tế thì nghiễm nhiên một điều là địa phương sẽ chạy theo các lợi ích nhất thời, ngắn hạn, tìm mọi cách để tăng tốc GDP khiến nguồn lực bị phân bổ kém hiệu quả và hiệu quả đầu tư thấp. Thu hút FDI là một ví dụ. Sức hấp dẫn từ nguồn vốn này quá mạnh dẫn đến việc cố chạy theo số lượng nên đã tự “bắn vào chân mình” khi đưa ra mức ưu đãi đầu tư quá hấp dẫn. Không thẩm tra kỹ càng dự án, năng lực tài chính của nhà đầu tư, dễ dàng cấp phép; tham dự vào một cuộc cạnh tranh không lành mạnh khiến nguồn tài nguyên thiên nhiên, sinh thái, du lịch vô giá của tỉnh có thể bị bán rẻ và tự làm suy yếu vị thế mặc cả của mình. Hệ quả là phần lợi nhuận mang lại cho địa phương từ FDI không tương xứng với giá trị nguồn tài nguyên bị mất đi! Trong khi đó, vốn, thị trường, quá trình chuyển giao công nghệ như mong đợi đã chưa xảy ra. FDI mới chỉ dừng lại ở mức cung cấp nhân công cho hoạt động gia công giá rẻ và cho thuê mặt bằng là chính!
Chưa có một nghiên cứu độc lập đánh giá liệu các cộng đồng dân cư nghèo ven biển buộc phải hy sinh nhà cửa, ruộng vườn để nhường chỗ cho những resort 5 sao lộng lẫy hay các sân golf thênh thang, có được đền bù thỏa đáng hay không? Có tìm được việc làm hậu giải tỏa hay không? Mặt sau của tấm huy chương, ít người biết đến cái giá phải trả để mời gọi một dự án là đắt hay rẻ so với lợi ích thực mà dân địa phương đó được hưởng từ dự án. Hơn mấy mươi năm phát triển, Quảng Nam đã gia nhập vào “gia đình” ngàn tỷ đồng. Không còn nằm trong bảng danh sách tỉnh nghèo của quốc gia, nhưng... nhiều mối lo lại bắt đầu hiện ra khi không thể kiểm soát hết hiệu quả đầu tư đã từng cấp phép.
Chú trọng chất lượng tăng trưởng
Lịch sử đầu tư đã để lại những khoảng trống. Nhưng, thay vì chọn sự im lặng như thường thấy để “khỏa lấp” sai sót thì chính quyền Quảng Nam đã thực sự mạnh dạn cầu thị khi lên kế hoạch cụ thể, xem xét lại các quyết định đầu tư đã đưa ra. Sẵn sàng loại bỏ hay dừng lại những dự án dàn trải hay thiếu khả năng mà không có lý do chính đáng. Trong rất nhiều cuộc họp mổ xẻ các dự án đầu tư dở dang hay chuẩn bị mặt bằng cho một dự án mới, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Phước Thanh luôn khẳng định không thể để bất cứ người dân nào bị thiệt thòi quyền lợi khi dành đất cho đầu tư phát triển. Ưu tiên đặt ra trong kế hoạch ngắn hay dài hạn vẫn là thu hút có chọn lựa nhà đầu tư công nghệ cao, có tiềm năng phát triển để bảo đảm môi trường. Chính quyền và cơ quan quản lý bắt đầu thức nhận rằng kinh nghiệm thực tế cho thấy, phát triển kinh tế càng hài hòa với tự nhiên thì càng ít bị trừng phạt bởi tự nhiên hơn. Vì vậy, Quảng Nam cần đến những công trình đầu tư nhằm khôi phục những gì vốn có của tự nhiên là điều cần thiết. Hơn hết là hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án tác động tích cực lên mức sống của người dân mới chính là thước đo, tiêu chí để phê duyệt hay bác bỏ một dự án đầu tư.
 |
| Một trong những dự án đầu tư dang dở, hệ lụy của một thời thu hút đầu tư bằng mọi giá. Ảnh: TRỊNH LÊ |
Hình ảnh dễ thấy nhất gần đây, khởi đầu từ hội nghị xúc tiến duyên hải miền Trung vừa qua, Quảng Nam chỉ đưa ra 10 dự án đầu tư (tạo giá trị gia tăng) cơ hội trọng điểm để giới thiệu và kêu gọi các nhà đầu tư. Kèm theo việc cam kết tất cả thủ tục đầu tư sẽ được giải quyết theo cơ chế “một cửa liên thông” tại một cơ quan đầu mối duy nhất, lẫn giảm thời gian hay chi phí… và động thái công bố rộng rãi các văn bản về kiểm soát đất đai, dự án đầu tư… Đó chính là sự thay đổi lớn khi chọn thu hút bằng thực chất hơn là chạy theo số lượng dự án.Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - PGS.TS Trần Đình Thiên nói với những dự án đó, Quảng Nam vẫn có thể gia công nhưng đã ở mức cao với hàm lượng công nghệ cao.
Động thái mới nhất là trong thư mời chuyên gia, nhà tài trợ và đầu tư tham dự diễn đàn đầu tư hướng tới tăng trưởng xanh sẽ diễn ra vào ngày 23 & 24.6 tới, Quảng Nam khẳng định mọi sự phát triển phải được bảo đảm công bằng xã hội, đem lại công ăn việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân địa phương đang là động lực và định hướng trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội. Chiến lược phát triển Quảng Nam sẽ dựa trên kế hoạch phát triển đa ngành và các nguyên tắc tăng trưởng xanh, hình thành các chương trình và dự án trọng điểm. Quảng Nam cam kết hỗ trợ các sáng kiến và dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh thông qua các chính sách, cơ chế ưu đãi và các sáng kiến đầu tư chiến lược. Tất cả điều này thể hiện sự lựa chọn dứt khoát cho tương lai Quảng Nam: tăng trưởng mọi mặt trong hiện tại vẫn phải bảo đảm sự tiếp tục phát triển trong dài hạn. Chất lượng tăng trưởng là tiêu chí hàng đầu. Năng lực điều hành chính sách của chính quyền sẽ không phải chỉ dựa vào các biện pháp tình thế mà bằng những cải tổ sâu rộng…
TRỊNH LÊ