Bảo vệ cua đá
Mô hình đồng quản lý cua đá Cù Lao Chàm sẽ chính thức đưa vào thực nghiệm từ đầu tháng 3 tới nhằm phục hồi nguồn tài nguyên quý giá này, đồng thời tìm kiếm một giải pháp khai thác bền vững để kịp ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng…
Từ cuối năm 2009, UBND TP.Hội An đã ban hành Chỉ thị 04 yêu cầu tạm dừng khai thác, vận chuyển, buôn bán cua đá tại xã đảo Tân Hiệp - Cù Lao Chàm, do tình trạng khai thác bừa bãi. Theo ông Võ Quảng Lâm (Phòng Kinh tế TP.Hội An), kể từ năm 2010 đến nay, với sự hỗ trợ của Quỹ Môi trường toàn cầu GEF SGP và UBND thành phố, chính quyền địa phương và cộng đồng Cù Lao Chàm đã tiếp tục có nhiều nỗ lực xây dựng mô hình đồng quản lý cua đá. Thông qua hoạt động của dự án “Cộng đồng tham gia phục hồi tự nhiên và khai thác bền vững cua đá Cù Lao Chàm”, các sáng kiến trên đã và đang được thể hiện một cách hiệu quả và đạt được sự đồng thuận cao.
 |
| Thi sáng tác logo sinh thái cua đá Cù Lao Chàm. Ảnh: Q.HẢI |
Cộng đồng Cù Lao Chàm, đặc biệt là những người trực tiếp khai thác cua đá, đã tham gia nghiên cứu, khảo sát, đánh giá hiện trạng quản lý đồng thời tập huấn, nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên, môi trường và thực hiện hành vi khai thác văn minh. Các hội thảo xây dựng mô hình đồng quản lý, thi sáng tác logo cua đá, thí nghiệm dán nhãn sinh thái cua đá, thành lập tổ bảo vệ và khai thác hợp lý, xây dựng quy chế quản lý, tham quan học tập… cũng đã được tổ chức và bước đầu xây dựng mô hình lý thuyết “đồng quản lý”. Tiến sĩ Chu Mạnh Trinh (Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển Cù Lao Chàm) nói: “Mô hình này lấy tổ khai thác, bảo vệ cua đá làm trọng tâm. Tổ sẽ là tập hợp những người khai thác cua đá thường xuyên hoặc không thường xuyên, cũng có thể là người yêu thích cua đá tự nguyện tham gia, cam kết thực hiện các quy định của tổ. Bên cạnh đó, tổ sẽ cùng với chính quyền địa phương, chuyên gia tư vấn và các bên liên quan nghiên cứu, giám sát, quản lý, bảo vệ cua đá”.
 |
| Tuyên truyền về cua đá. |
Cũng từ đây, cua đá phải được bảo tồn vì lợi ích của toàn cộng đồng và bảo tồn cua đá phải là trách nhiệm của toàn cộng đồng. Đó là thông điệp quan trọng được cộng đồng ghi nhận. Đến nay, từ thông tin nghiên cứu, nhiều chuyên gia tư vấn kỹ thuật đã đề nghị các thông số khai thác một cách khoa học cho chính quyền địa phương. Trên cơ sở đó, UBND xã đảo Tân Hiệp quy định cụ thể cho tổ khai thác, bảo vệ cua đá thực hiện việc khai thác phải đảm bảo số lượng, kích thước tối thiểu (được khai thác), nhất là quy định cụ thể các vùng khai thác.
 |
| Theo quy chế quản lý cua đá Cù Lao Chàm, bắt đầu từ ngày 1.3 đến 31.7.2013, mô hình đồng quản lý cua đá Cù Lao Chàm sẽ chính thức triển khai thực nghiệm tại xã đảo Tân Hiệp. Trong thời gian này, những con cua đá xuất hiện trên thị trường Cù Lao Chàm không dán nhãn sinh thái là sản phẩm bất hợp pháp. Cua đá Cù Lao Chàm có tên khoa học Gecarcoidea lalandii, là động vật biển nhưng lại ở trên rừng, chỉ xuống biển trong mùa sinh sản và sau đó lại lên rừng để sinh sống. Cua đá là một trong những món ẩm thực riêng có của du lịch Cù lao Chàm. Vì thế, nhiều năm qua cua đá bị khai thác quá mức và đối diện với nguy cơ tuyệt chủng. |
Ngay sau khi cua đá được khai thác, các thành viên của tổ khai thác, bảo vệ cua đá sẽ mang cua bắt được đến Trung tâm du khách của Khu Bảo tồn biển để kiểm tra, dán nhãn sinh thái. Nhãn sinh thái chỉ được dán cho những con cua đá có các thông số đúng với quy định của chính quyền (về kích thước chiều ngang mai cua, không mang trứng…) với số lượng nhất định, sau đó mới được lưu thông, buôn bán. Những con cua đá không đạt tiêu chuẩn quy định sẽ bị Đội giám sát lập biên bản thu giữ, trả lại môi trường tự nhiên tại Ngân hàng sinh thái cua đá (ở Hòn Tai, Hòn Mồ).
Ông Huỳnh Ngọc Diên (Khu Bảo tồn biển Cù Lao Chàm) đánh giá: “Cũng theo mô hình này, chỉ có các thành viên của tổ khai thác, bảo vệ cua đá mặc đồng phục và có bảng tên của chính quyền cấp mới được bán cua đá có dán nhãn sinh thái trên mai cua. Đội tuần tra bao gồm các thành viên từ Khu Bảo tồn biển Cù Lao Chàm, Tổ môi trường xã Tân Hiệp, Ban bảo tồn thôn, Tổ khai thác - bảo vệ cua đá và các cơ quan liên quan (do UBND xã đảo Tân Hiệp thành lập) có trách nhiệm kiểm soát hoạt động khai thác, bảo vệ cua đá này”.
QUỐC HẢI