Vụ đông xuân 2012 - 2013: Nguy cơ thiếu nước

Từ cuối tháng 8 đến nay, lượng mưa trên địa bàn tỉnh quá thấp khiến hầu hết hồ chứa thủy lợi, thủy điện và dòng chảy các sông bị thiếu hụt nguồn nước nghiêm trọng. Nguy cơ thiếu nước trong vụ đông xuân tới và cả năm 2013 là điều hết sức lo ngại.

Nhiều đồng ruộng trên địa bàn tỉnh đang chờ nước để xuống giống vụ đông xuân. Ảnh: V.SỰ

Nhiều hồ chứa cạn kiệt

Ngoài việc tổ chức xuống giống ít nhất 2.000ha cây trồng cạn thì vụ đông xuân 2012-2013, nông dân Duy Xuyên sẽ triển khai gieo sạ 3.700ha lúa. Trong số diện tích lúa trên thì có gần một nửa nhận nguồn nước tưới từ các hồ chứa Thạch Bàn, Vĩnh Trinh, Phú Lộc... Tuy nhiên, hiện nay dung tích nước của các hồ chứa trên đang ở mức thấp, đáng báo động nhất là hồ Vĩnh Trinh. Ông Nguyễn Phước Năm - Giám đốc Chi nhánh thủy lợi Duy Xuyên thông tin, sau khi được đầu tư nâng cấp nhiều hạng mục trọng yếu với tổng kinh phí hơn 73 tỷ đồng, hiện hồ chứa Vĩnh Trinh đảm bảo phục vụ nước tưới cho 870ha đất canh tác lúa và hoa màu của xã Duy Châu, Duy Trinh, Duy Hòa. Thế nhưng, do hơn 4 tháng nay lượng mưa chỉ bằng 61% so với mức trung bình nhiều năm nên bây giờ cao trình của hồ mới ở ngưỡng 26,52m, tương đương 13,71 triệu mét khối nước. Nếu thời gian tới trời ít mưa thì chắc chắn sẽ thiếu hụt nguồn nước cung ứng cho cây trồng ở giai đoạn giữa và cuối vụ đông xuân. 

Tại Thăng Bình, qua công tác quan trắc, cơ quan chuyên môn cho biết hiện nay hồ chứa Đông Tiển, Cao Ngạn, Phước Hà... có mực nước thấp hơn mực nước dâng bình thường 4 - 5m. Vì thế, vụ đông xuân tới, hàng nghìn héc ta lúa và cây trồng cạn ở địa phương này bị thiếu nước tưới là điều khó tránh khỏi, trong đó xã Bình Lãnh, Bình Định Bắc, Bình Trị, Bình Định Nam, Bình Phú được xác định thuộc vùng nguy cấp. Còn người dân trên địa bàn huyện Hiệp Đức và các vùng lân cận cũng đang nơm nớp lo cho 1.411ha lúa, 704ha rau màu của địa phương có nguy cơ thiếu nước trước tình trạng hồ chứa Việt An đang thiếu hụt 9,4 triệu mét khối nước. Ông Lê Muộn – Phó Giám đốc Sở NN&PTNT lo lắng: “Điều đáng quan ngại nhất lúc này là công trình đại thủy nông Phú Ninh. Bởi, tổng dung tích hữu ích của hồ chứa này là 270 triệu mét khối nước nhưng hiện chỉ tích được chưa đến một nửa, trong khi đó còn khoảng 10 ngày nữa là nông dân bắt tay vào gieo sạ trà 1 vụ đông xuân”.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Quảng Nam, ngoài các công trình trên thì hiện nay toàn tỉnh còn 46 hồ chứa lớn nhỏ khác có mực nước ít hơn cùng kỳ năm ngoái nhiều lần. Ngoài ra, hầu hết các hồ thủy điện bậc thang trên hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn đều có mực nước rất thấp, như hồ A Vương cao hơn mực nước chết 10m, hồ Đắk Mi 4 cao hơn mực nước chết 8,2m, hồ Sông Tranh 2 bằng mực nước chết là 140m..., tất cả thấp hơn rất nhiều so với mực nước dâng bình thường của công trình. “Dung tích trữ nước tính đến thời điểm hiện tại trong các hồ thủy điện là rất nhỏ, chỉ có thể vận hành 15 - 20 ngày là xuống đến mực nước chết. Vì vậy, các hồ thủy điện sẽ hoàn toàn mất khả năng xả nước điều tiết, bổ sung dòng chảy trên hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn ngay từ đầu năm 2013” – ông Tuấn nhận định.

Mặn sẽ xâm nhập sâu

Mưa quá ít, nắng hạn lại kéo dài khiến dòng chảy trên các con sông đang suy giảm mạnh. Theo ngành nông nghiệp, hiện mực nước trên sông Vu Gia tại Ái Nghĩa dao động ở mức rất thấp, khoảng từ 2,50 - 2,65m. Ông Nguyễn Minh Tuấn cho rằng, nếu mực nước sông Vu Gia vẫn duy trì ở mức này trong các tháng tiếp theo thì nhất định hầu hết những trạm bơm trên sông Vu Gia và hệ thống đập dâng An Trạch không thể hoạt động, dẫn đến không đảm bảo nguồn nước phục vụ nông dân ở các địa phương phía bắc của tỉnh gieo sạ lúa đông xuân. Chưa hết, trên sông Thu Bồn, mực nước tại Giao Thủy dao động từ 1,20 - 1,30m. Theo ông Tuấn, đây là mực nước quá thấp, do đó nguy cơ nước mặn xâm nhập sâu vào cửa sông Thu Bồn và Vĩnh Điện ngay vào thời điểm xuống giống là rất cao.

Cuối tháng 11.2012, mặn đã xâm nhập sâu vào sông Thu Bồn và Vĩnh Điện. Số liệu tổng hợp từ Công ty TNHH một thành viên Khai thác thủy lợi Quảng Nam cho thấy, tại bể hút trạm bơm Tứ Câu thuộc huyện Điện Bàn độ mặn đo vào ngày 30.11 là 0,6‰, đến ngày 3.12 tăng lên 1,5‰ và đang có xu hướng tăng cao khi triều cường dâng. Còn nhớ, vụ đông xuân 2010-2011, khi những ruộng lúa ở các xã vùng đông Điện Bàn đang bước vào thời kỳ đẻ nhánh – làm đòng thì mặn xuất hiện khiến nhiều diện tích bị khô hạn nặng, dẫn đến mất 35 - 50% năng suất. Hè thu 2012 vừa qua, mặn lại hoành hành khốc liệt làm cho hàng trăm héc ta lúa của nông dân khu vực này mất trắng hoàn toàn.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn, khả năng vụ đông xuân 2012-2013 tình hình sản xuất nông nghiệp ở vùng hạ du hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn sẽ khó khăn. Nguồn nước phục vụ tưới cho khoảng 11.000ha lúa vừa thiếu hụt vừa bị nhiễm mặn với nồng độ rất cao. Đồng thời, vụ hè thu năm 2013 ở khu vực trên chắc chắn sẽ không đủ nước để canh tác nếu không xuất hiện lũ tiểu mãn...

NGUYỄN VĂN SỰ