Mỗi khi thấy rác thải vứt lăn lóc ngay cả nơi có biển “Cấm đổ rác”, phản xạ đầu tiên của chúng ta là… làu bàu chê trách ai đó quá vô ý thức. Nhưng rác thải không chỉ “rơi rớt” có chừng ấy mẩu.
Nhiều người sửng sốt trước thông tin: Mỗi năm, lượng rác thải nhựa do con người thải ra đủ để phủ kín 4 lần diện tích bề mặt trái đất, trong đó có 13 triệu tấn rác nhựa trôi nổi trên các đại dương. Phủ kín 4 lần diện tích bề mặt trái đất, cũng có nghĩa cư dân trên hành tinh xanh này được hình dung là đang… vạch rác để tìm lối đi!
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc vừa gửi đi thông điệp mạnh mẽ “toàn quốc chống rác thải nhựa” dịp ra quân toàn quốc chống rác thải nhựa tổ chức hôm 9.6 bên bờ hồ Hoàn Kiếm (Hà Nội). Chỉ ít ngày trước đó, Thủ tướng cũng gửi thư chúc mừng Cù Lao Chàm (Quảng Nam) nhân kỷ niệm 10 năm được công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới (26.5), không quên đề cập chiến dịch “nói không với túi ni lông” từng giúp xã đảo trở thành hình mẫu đặc biệt.
Cù Lao Chàm “đặc biệt” bởi không chỉ “nói” suông, kể cả khi nhiều người cho đó là chuyện vặt vãnh. Nào là ngăn không cho mang theo túi ni lông ngay từ khi du khách vừa lên thuyền ở phía Cửa Đại, giục du khách nhớ mang túi ni lông về lại nếu bất khả kháng phải sử dụng (đựng chất lỏng, gói quần áo…). Khi một số siêu thị miền Trung manh nha vận động khách gói hàng bằng lá chuối, thì 10 năm trước cư dân xã đảo đã làm chuyện này như một thói quen.
Để cả cộng đồng làm theo, không thể chỉ sau vài lần “vận động”.
Hôm qua, ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Chủ tịch UBND TP.Hội An, có nhắc lại cho chúng tôi số liệu rất đẹp: 98 - 99% khách sạn ở Hội An “nói không” với ni lông. Nhưng theo ông Sơn, mấu chốt của chuyện khó vận động người dân từ bỏ thói quen cũ thường gặp khó bởi 3 yếu tố: nhiều người chưa nhận rõ hiểm họa; chất liệu bao sinh học không được hỗ trợ để giảm giá; kiểm soát hành vi xả rác còn lỏng lẻo.
Hội An còn như vậy, huống hồ nơi khác. Nhưng mọi so sánh đều khập khiễng.
Mỗi một hành vi nhặt rác, không xả rác, mỗi chiến dịch thu gom rác… đều có sứ mệnh quan trọng như nhau. Hơn 10 năm trước, ở Quảng Nam đã nghe nhắc đến chuyện HTX Dịch vụ nông nghiệp – kinh doanh tổng hợp Điện Quang khởi động dịch vụ thu gom rác thải. Liên minh HTX khi đó cũng “biệt phái” cán bộ đến hỗ trợ nghiệp vụ, tuyên truyền cho cộng đồng và hướng dẫn phân loại rác thải từ đầu nguồn. Sau đó, có thêm HTX môi trường Đông Phú (Quế Sơn) cũng thực hiện dịch vụ thu gom rác thải như một công ty… Còn bây giờ, thi thoảng cộng đồng mạng “thả tim” bởi ngưỡng mộ nhóm bạn trẻ nào đó vừa tình nguyện dọn rác.
Vậy đấy, chống rác thải đôi khi chỉ là cuộc chiến mang tính cá nhân: biết ngưng xả rác từ trong suy nghĩ của mỗi người.