Tết chữ

Cứ ngỡ chuyện “ăn Tết chữ” chỉ có trong trang viết của nhà văn Vũ Bằng từ  5 - 6 chục năm trước. Nhưng nhu cầu tâm linh (mùa xuân lên chùa) và nhu cầu văn hóa (xin chữ, xin thơ) vẫn còn tiếp nối ở Huyền Không sơn thượng, ngôi chùa danh tiếng xứ Huế qua thú tao nhã: bói thơ xuân.
Thiền soi nét bút…

Chúng tôi mang theo những mẩu chuyện về Liễu Minh, Bất Đạt, Bất Ác, nhà sư già… mà tác giả Minh Đức Triều Tâm Ảnh viết trong cuốn "Chuyện cửa thiền" tìm đến Huyền Không sơn thượng. Nhưng những cái tên ấy không còn nữa vì đi học tận Thái Lan, Ấn Độ, Tích Lan. Nơi chốn cũng khác: Một chốn thanh tu rộng rãi, bài trí đẹp, gầy dựng công phu, khác hẳn khung cảnh hơn 17 năm trước khi chúng tôi từng lạc bước đến. Lúc đó, Huyền Không sơn thượng vào cuộc gầy dựng chưa lâu ở địa điểm mới, núi Triều Sơn Phương tại huyện Hương Trà, Thừa Thiên Huế. Liễu Minh, Bất Đạt, Bất Ác là đệ tử của thượng tọa Giới Đức - tức nhà thơ Minh Đức Triều Tâm Ảnh, một trong những người sáng lập chùa Huyền Không (Huế) từ mái chùa lá ở đèo Hải Vân trước năm 1978. Hiện tại, Huyền Không sơn thượng nhân số đông hơn với 9 sư, 11 chú tiểu. “Các đệ tử của 30 năm trở lại đây, giờ phần lớn hoàn tục hết rồi”, thượng tọa Giới Đức nói.

Thượng tọa Giới Đức giới thiệu thiếp thơ xuân với tác giả bài viết.

Những mẩu chuyện trong sách hé mở sinh hoạt thường nhật, từ lao động đến tu tập, ở các ngôi chùa cũ. Bây giờ, nhịp điệu sinh hoạt ở núi Triều Sơn Phương khác hẳn, với 50ha khai hoang vùng đồi để trồng cây gây rừng, lập trang trại, thiết kế không gian chùa viện, vườn cảnh… Tục khách đến viếng không khỏi thán phục trước không gian ngoại viện đẹp, tinh tế, cứ như một bài-thơ-thiên-nhiên gồm am Mây Tía (Tử Vân am), Nghinh Lương đình, Chúng Hòa đường, Quá Thiện đường. Các cốc liêu chư tăng – chư ni cũng được đặt tên rất thanh nhã, như Tùng Vân sơn cốc, Thạch Vân sơn cốc, Tử Vân sơn cốc, Tử Tiêu sơn cốc, Ngọa Vân sơn cốc, Lan Vân sơn cốc… Những phiến đá đặt dọc lối đi cũng được vị sư trụ trì tốt chữ chép thơ vào đấy. Ở vài kiến trúc khác lại thấy treo câu đối, như “Lãng đãng càn khôn, thơ thắp con tim, tình ấm lại/ Phiêu bồng nhật nguyệt, thiền soi nét bút, chữ trong hơn” (Nghinh Lương đình); “Bút ẩn sĩ, chút trăng soi giọt mực/ Trí sa môn, chút lửa cháy câu kinh” (Chúng Hòa đường); “Bình bát rừng sâu, chim cúng trái/ Tâm thiền khe vắng, gió dâng hương”…

Một không gian thơ đúng nghĩa. Và trong không gian ấy, đã 3 năm nay, cứ đến đầu xuân lại thêm sinh hoạt thú vị: bói thơ.

Bói thơ xuân

Câu chuyện bói xuân bằng thơ ở Huyền Không sơn thượng được khởi sự một phần bởi vị trụ trì tài hoa – nhà thơ Minh Đức Triều Tâm Ảnh rất mê thơ, phần nữa cũng bởi áp lực từ phía… người chơi hội. Mỗi dịp xuân mới, sơn thượng này đón 1.500 khách, mà thú chơi xuân cũng cần đến chút quà tao nhã như thơ kèm theo những lời dự báo đầu năm, nên trò “bói thơ” ra đời. Chùa in thiếp thơ, khách có nhu cầu bói thơ xuân thì chọn lấy, được nghe giải nghĩa và phát tâm cúng dường. Đó là những câu thơ tự suy tự đoán, những tứ thơ viết lúc cao hứng thường nhật lại gợi ý sâu xa trong ngày đầu xuân. Giao thừa, thầy trò ở Huyền Không sơn thượng tự “bói thơ” trước, rồi mới đến lượt khách chơi xuân. Những ngày đầu, khách chọn câu thơ nào sẽ được vị trụ trì mời uống trà và “đoán thơ”. Về sau, khách vãn cảnh chùa ngày một đông, sư tiếp không xuể nên mục “đoán thơ” chỉ dành cho những người đặc biệt, còn lại hoặc giao các đệ tử giải thích thêm hoặc… khách tự hiểu lấy.

Nghề chơi cũng lắm công phu. Mỗi “thiệp” thơ chỉ 2 câu, in trang trọng trên khung giấy kích cỡ chỉ bằng một tấm danh thiếp, do chính vị trụ trì viết với thảo bút đẹp. Thượng tọa Giới Đức không chỉ giỏi thơ văn mà còn am tường hội họa và trang trí mỹ thuật, nổi tiếng về nghệ thuật thư pháp tại Việt Nam. Cứ thủng thẳng, mỗi ngày thơ bất giác “hiện” ra thì sư chép lấy, để dành. Thoạt tiên chỉ có chừng 200 câu được trữ sẵn, sau thấy “nhu cầu bói thơ” của khách vãn cảnh chùa tăng dần nên sư trụ trì phải bổ túc mỗi năm vài trăm câu. Giờ thì gia tài thơ bói xuân của Minh Đức Triều Tâm Ảnh đã ngót 10.000 câu, nhưng thượng tọa khiêm tốn: “Cứ 9 câu hay, cũng sẽ có 1 câu dở. Mà thơ dành để bói xuân đẹp quá cũng… không tốt. Tôi phần lớn làm ra những câu chúc về những đức hay ở đời”.

Thủ bút của thượng tọa Giới Đức - thi sĩ Minh Đức Triều Tâm Ảnh.

Địa chỉ nổi tiếng như Huyền Không sơn thượng luôn hút khách là chuyện không lạ, nhất là dịp đầu  xuân. Nhưng “kết hợp” chơi xuân - thú bói thơ - tâm cúng dường là cách nghĩ mới, mà nói như vị trụ trì là “cần có đầu óc tư duy chút, sáng tạo chút, làm được những cái người ta chưa làm”. Để thỏa mãn cả nhu cầu thăm thú lẫn tâm linh, thượng tọa tiết lộ với chúng tôi về kế hoạch tách khu lưu niệm (cho khách vãn cảnh) riêng rẽ với khu tâm linh (Phật tử đến chiêm bái), nhưng mọi chuyện hãy còn tùy duyên. Vậy là công cuộc trồng cây gây rừng, lập trang trại, thiết kế nội thất ngoại viện tại núi Triều Sơn Phương vẫn tiếp tục…

Ngồi trước am Mây Tía, đón từ tay thượng tọa - thi sĩ Minh Đức Triều Tâm Ảnh chén trà sen hồ Tây chính hiệu được gửi từ Hà Nội vào, nhìn đôi câu đối “Bút vẫy rừng không, mây gió bâng khuâng, trăng sáng chữ/ Thơ chơi lũng vắng, khói sương lãng đãng, đá ngời văn”, khung cảnh ngập ý thơ gợi nhắc về những thú tao nhã xưa mà nhà văn Nguyễn Tuân từng viết. Chợt nhớ đến mẩu chuyện đón tết mà ông chép trong cuốn "Chuyện cửa thiền". Chiều ba mươi, các đệ tử Bất Đạt, Bất Ác, Liễu Minh còn đang loay hoay không biết đống củi khô đào trên núi khuân về liệu có bán được để kiếm tiền lo tết, thì cả ba được sư phụ động viên nên cao hứng… làm câu đối mang đến nhờ thầy nhuận sắc. Chuyện viết từ năm 1977, ở Hải Vân - Lăng Cô, tình cảnh thật khác xa bây giờ nhưng ý thơ xuân vẫn chưa hề vơi bớt.

Xuân năm nay, lần thứ 4 Huyền Không sơn thượng lại có thú bói thơ…

HỨA XUYÊN HUỲNH