Tháng ba và mẹ

Tháng ba là khoảng thời gian chùng lại sau mùa tưng bừng lễ hội Giêng hai. Mẹ thong thả đi lễ chùa. Vẫn là tấm áo nâu sồng màu đất, vẫn tay lần tràng hạt như lần những tháng ngày đã qua, như lần những tháng ngày đang tới. Mẹ bỏm bẻm nhai trầu. Vị trầu đậm đà vị vôi ấm khiến gương mặt mẹ hồng hào, giãn những nếp nhăn. Và tháng ba – tháng ba của mẹ lại chầm chậm tới gần. Màu hoa gạo lập lòe bung nở như một đàn chim lửa. Cây gạo đầu làng trên sườn đê báo hiệu tháng ba đã tới. Sao lại gọi là hoa gạo nhỉ? Cái màu hoa cứu đói chăng. Một nhà thơ đã từng viết: “Trời thổi rỗng tháng Ba ngày giáp hạt. Nhìn trong nhà rộng rãi đến là lo”. Tháng ba, nước biển xanh ngăn ngắt, xanh và trong đến thót lòng. Ca dao đã từng: “Tháng Ba trong nước em ơi. Bớt cơm anh lại mà nuôi mẹ già”. Hình như hầu bao của tháng ba đã dốc hết giành hết cho tưng bừng ngày tết, cho mùa lễ hội để rồi mẹ lằng lặng nhận về một tháng ba với bao lo toan sấp ngửa như chiếc đòn gánh trên vai vơi đi thúng nặng, chung chiêng thúng nhẹ. Mẹ lại bấm ngón chân vào đất đai ruộng đồng cắm cây mạ xanh trong giá rét để gieo mùa hy vọng.

Tháng ba sầu đông li ti nở tím. Ơi cái màu hoa mỏng mảnh lạ thường cứ như muốn giấu mình đi, nhưng giấu làm sao được khi đêm xuống làn hương thấm sương, thấm hồn quê kiểng đất đai ấy mới thoảng nhẹ lan tỏa, dìu dịu. Hoa thả vào đêm những tinh khiết trong veo. Mẹ lại dậy sớm cùng với canh ba gà gáy. Tiếng vo gạo nấu cơm đãi đằng bao hạt sạn. Tiếng dép lê của mẹ ngoài sân cũng mỏng dần đi theo năm tháng. Bậc cửa mẹ ngồi cũng nhẵn bóng theo nước trầu đỏ đậm của thời gian. Hình dung mẹ, ta hình dung những gì thân thiết nhất, cụ thể nhất. Chỉ có mẹ mới nhận ra giọng nói của ta đã vỡ từ lúc nào. Chỉ có mẹ mới biết trong sâu thẳm lòng ta ngổn ngang điều gì. Mẹ ngồi bấm đốt ngón tay không phải để tính tuổi mà tính từng khắc, từng ngấn đo ta lớn lên. Lòng mẹ thường trực theo ta trên mỗi chặng đời...

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã từng viết: “Đêm chong đèn ngồi nhớ mẹ”. Vâng, cái quầng sáng đèn ấy tỏa rạng chong chong như một vùng ấm tin cậy, là cả thăm thẳm đau đáu một miền quê. Tháng ba bắt đầu nứt vỏ những cành cây khô để ra lộc mầm, lộc biếc. Tháng ba hồi sinh và căng nở dẫu có chút quặn thắt. Có gì lặng lẽ tiềm ẩn một mạch sống dồi dào trong vận hành biến đổi của thiên nhiên. Mẹ ngày càng già đi và ta lại nhói lòng nghĩ đến một điều không dám nghĩ. Tháng ba ơi, hương sầu đông tỉ tê để đưa mẹ trở về ký ức xa xăm của những mùa không tuổi...

NGUYỄN NGỌC PHÚ