Trên đất này

Đất được coi là nguồn của cải, là thước đo sự giàu có của một cá nhân hoặc quốc gia. Sở hữu là thuộc tính vĩnh cửu của con người, vì thế mà trong lịch sử loài người, luôn luôn diễn ra vô vàn các cuộc chiến tranh để chiếm đất.

“Thoạt kỳ thủy”, con người tốt bụng hơn cái thời hiện đại này rất nhiều khi xem đất là mẹ và được thờ kính như một vị thần ban sơ vĩ đại trong cái nhìn của thần thoại Hy Lạp cổ qua tên gọi Gaia. Ky tô giáo thì… thơ ca hơn, với sự sáng tạo của Đức Chúa Trời khi Ngài truyền rằng, phải có sự sáng và sự tối (ngày và đêm) trong ngày thứ nhất; rồi ngày thứ nhì, bầu trời được tách ra tạo khoảng trống chứa đầy không khí; kế tiếp là sự phân chia nước ở dưới trời tụ lại thành biển và chỗ khô cạn mà Ngài đặt tên là ĐẤT (Sáng-thế-ký), nơi loài người được Đức Chúa Trời làm nên từ bụi của ĐẤT… Còn trong tư tưởng Phật giáo, thì đất được định nghĩa một cách “khoa học” hơn. Đó là một trong bốn yếu tố thuộc sắc uẩn, bao gồm: đất (địa), nước (thủy), gió (phong), lửa (hỏa), gọi chung là tứ đại. Tứ đại hình thành nên cơ thể sinh lý, vật lý của con người và thế giới vật chất bên ngoài; và tất cả đều không bất biến (vô thường) nên dẫn đến sự đau khổ (kinh Tương Ưng)…

Trong chiều hướng ý nghĩa ấy, đất là… sự im lặng của đời người, sau khi đã kinh qua bao nhiêu trải nghiệm. Một sự im-lặng-tỏ-bày. Với vô vàn những con đường bên trên thân thể mình: vốn không có con đường, nhưng đi mãi thì thành đường. Ấy là những tập quán xã hội, những thói quen tư duy, những… Riết rồi trở thành những định thức của sự trói buộc.

Đất cũng là sự im-lặng-giấu-che. Với tất cả những gì chứa đựng bên trong nó. Như bao của cải mà con người đã đào xới kiếm tìm, cho sự sống và cho cả lòng tham…

Đất có biết bao nhiêu… phép thần thông với 17 nguyên tố trong đất hiếm. Đây là loại nguyên liệu kỳ diệu khi kết hợp với những nguyên liệu thông thường khác. Chẳng hạn, europium giúp biến tivi đen trắng thành tivi màu. Hoặc nhiều nguyên tố khác được dùng để sản xuất những nam châm đặc biệt mạnh cho xe hơi, ổ đĩa máy tính, hệ thống dẫn đường cho tên lửa, làm tăng khả năng chịu nhiệt trong động cơ phản lực.

Trở lại với đất tại cái nơi một người đang ở đây, vào phút này, chỉ 300 năm trước thôi, là gì? Không biết. Không thể biết. Có thể là một điểm li ti trên vùng đất cằn khô của miền Trung cháy nắng với gai xương rồng cùng lơ thơ đôi chòm dương gầy guộc. Có thể là ao đầm lầy lội trên vùng Thủy Chân lạp với sấu lội lềnh dưới nước gấu nhảy loạn trên bờ.

Không có… ý nghĩa và giá trị gì cả: thì cũng chỉ là một điểm vi trần giữa thế giới không cùng tận. Nhưng, biết đâu lại chẳng là một nơi để… nhớ dài lâu, miễn là biết nhớ. Nhớ, là không thiếu tình yêu. Mà đầu tiên, là tình yêu đất. Đất đã sinh ra, đã nuôi lớn bao nhiêu đời người. Để rồi, sẽ ôm vào lòng tất cả, không cần biết những đứa con của mình đã ghi lại những dấu tích gì trên thân thể mình. Đất là sự nhớ-quên. Nghĩa là chấp nhận và tha thứ, tất cả… Không hề phân chia lớn-nhỏ, thương-ghét, đúng-sai… Như trong Áo nghĩa thư hàng ngàn năm trước đã xác tín. Như trong khoa học hiện đại đã chứng minh…

Nhưng đến một ngày nào đó, biết đâu sẽ chẳng còn đất (!?). Bởi vì thế giới dường như đang đứng trước bờ vực của lòng ham muốn vô độ, khi đang dần quên đi ý nghĩa và mục đích trong việc sử dụng đất đai đối với từng ngành phi nông nghiệp và nông-lâm nghiệp, khi chẳng còn lưu tâm đến những yêu cầu về mặt lịch sử - xã hội, về tính chiến lược và chỉ đạo vĩ mô, về tính khả biến của đất…

Nhưng đất luôn luôn im lặng. Che giấu mà bày tỏ. Để hiểu được đất, phải đi. Phải tìm. Để có thể thấy.

NGUYỄN ĐÔNG NHẬT