Ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ di sản

Nằm ở vùng cửa sông ven biển, Hội An đã và đang chịu nhiều tác động tiêu cực của sự biến đổi khí hậu. Nhưng không chủ quan và biết dựa vào điều kiện tự nhiên, Hội An đã có nhiều biện pháp ứng phó thích hợp để bảo vệ di sản phố cổ và phát triển kinh tế.

Tu bổ di tích

Cùng với nhiều nơi trong cả nước, TP.Hội An cũng chịu nhiều tác động tiêu cực của sự biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp. Ông Nguyễn Văn Dũng – Phó Chủ tịch UBND TP.Hội An cho biết: “Là địa phương nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn, có cửa sông đổ ra biển nên hàng năm Hội An thường xuyên phải đối mặt với nhiều nguy cơ, hiểm họa bất thường do thời tiết gây ra. Theo thống kê, mỗi năm Hội An phải gánh chịu từ 1 – 3 cơn lụt với cấp độ ngày càng cao, từ 1 - 2 cơn bão. Đặc biệt trong thời gian gần đây, các hiện tượng bất thường về thời tiết như mưa lớn, lốc tố, hạn hán xảy ra thường xuyên và chiều hướng diễn biến phức tạp hơn. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ cũng gia tăng cả về cường độ và tần suất”.

Tàu vào neo trú trong rừng dừa nước Cẩm Thanh.

Không chủ quan trước những diễn biến khó lường do biến đổi khí hậu gây ra, những năm qua chính quyền và nhân dân thành phố đã triển khai nhiều chương trình, tổ chức nhiều hoạt động ứng phó để bảo vệ di sản. Khu phố cổ được chú trọng hàng đầu. Mỗi năm, chính quyền và nhân dân đầu tư hàng chục tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp di tích, chằng chống, gia cố, chặt tỉa cây cối, phát dọn cảnh quan để hạn chế những tác động bất lợi của các yếu tố tự nhiên... Vấn đề vật liệu tu bổ di tích như gỗ, ngói âm dương cũng được đặt ra cấp thiết để tìm giải pháp tối ưu trong điều kiện có thể. Trung tâm Quản lý di sản văn hóa Hội An đã phối hợp với các cơ sở sản xuất gốm trên địa bàn thành phố triển khai thành công việc sản xuất ngói âm dương tại chỗ để phục vụ các di tích tu bổ bằng công nghệ thủ công (làm phơi) và nung theo công nghệ hiện đại. Kết quả đưa vào trùng tu tại 7 di tích (cả nhà nước, tập thể và tư nhân) trong 2 năm qua cho thấy nguồn vật liệu ngói âm dương này đảm bảo chất lượng hơn so với nguồn ngói của thị trường đang dùng hiện tại, góp phần quan trọng để thành phố chủ động được nguồn vật liệu, đảm bảo nguyên tắc về tính nguyên dạng khi trùng tu. Ông Nguyễn Chí Trung – Giám đốc Trung tâm Quản lý di sản văn hóa Hội An nói: “Ngói này chất lượng rất tốt, sắp tới sẽ đưa vào để tu bổ rộng rãi các di tích. Thậm chí việc hỗ trợ di tích tư nhân, tập thể để sửa chữa thì chúng tôi sẽ chuyển từ khoản tiền hỗ trợ mua ngói bằng loại ngói nung này để đảm bảo chất lượng chung bởi ngói lợp rất quan trọng. Ngói hư dẫn đến nước dột, nước dột xuống thì gỗ hư và kéo theo các hư hại khác. Cho nên chúng tôi xem ngói là vấn đề quyết định và sắp tới chúng ta sẽ có cơ sở chuyên sản xuất ngói để phục vụ tu bổ di tích”.

Rừng dừa nước Cẩm Thanh được phục hồi và bảo vệ nghiêm ngặt để chắn sóng chắn gió và đối phó với mực nước biển dâng.

Phòng vệ từ xa

Bảo vệ di sản không chỉ trực tiếp trùng tu, tôn tạo các di tích trong khu phố cổ mà Hội An còn có hướng “phòng vệ từ xa”. Những dự án kè chống xói lở bờ sông Thu Bồn dù là cục bộ và từng đoạn ngắn do nguồn kinh phí đầu tư có hạn nhưng nhờ kịp thời, “đúng lúc” nên đã phát huy được hiệu quả. Dự án kè cứng bờ biển Cửa Đại – An Bàng trước sự xâm thực ngày càng mạnh của biển, đang tiến hành từ nguồn kinh phí Chương trình biển Đông – hải đảo của Trung ương đầu tư cũng đang được xúc tiến nhanh để đảm bảo ứng phó an toàn hơn. Phong trào trồng cây xanh chắn gió, phòng hộ ở các bãi biển, triền sông, cồn bãi... được phát động sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân, thực sự đạt kết quả khả quan. Công tác quản lý đất đai, sông nước được các cấp chính quyền tăng cường chặt chẽ nhằm hạn chế sự xâm lấn bừa bãi, cơi nới tùy tiện, làm biến dạng dòng chảy, mất cân bằng sinh thái tự nhiên. Đặc biệt, rừng dừa Bảy mẫu Cẩm Thanh – vùng sinh thái quan trọng của vùng hạ lưu sông Thu Bồn có ý nghĩa đặc biệt trong đời sống nhân dân trước những tác động khôn lường của thiên tai được phục hồi và bảo vệ nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Sự – Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP.Hội An nói: “Rừng dừa nước Cẩm Thanh vừa có tác dụng chắn gió, chắn sóng vừa có tác dụng đối phó với mực nước biển hiện dâng cao, bão càng ngày càng lớn. Nó giữ được yên bình cho nhân dân Cẩm Thanh và cả vùng trước thiên tai, lũ lụt. Tôi nghĩ rằng âu trú bão ở Vạn Lăng (Cẩm Thanh) là âu trú bão hiệu quả khi mà mùa bão ngư dân vào trong rừng dừa, đậu cả hàng ngàn chiếc thuyền lớn nhỏ nhưng không có chiếc thuyền nào bị chìm, bị vỡ”.

Trong 15 dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó biến đổi khí hậu giai đoạn 2011 - 2015 trên địa bàn Quảng Nam, đầu năm nay UBND tỉnh đã phê duyệt triển khai đầu tư quy hoạch chi tiết rừng dừa nước Cẩm Thanh nhằm tái tạo, phục hồi, phát triển rừng dừa kết hợp đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch sinh thái cộng đồng với tổng kinh phí 7,5 tỷ đồng. Dự án hoàn thành sẽ góp phần quan trọng để Hội An ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ di sản, phát triển kinh tế bền vững. Bởi, theo kịch bản biến đổi khí hậu của tỉnh đến năm 2020, Hội An là địa phương bị ngập nặng nề nhất do nước biển dâng. Dự báo sẽ có khoảng 17,5km2 bị ngập trong nước, chiếm 27,63% diện tích tự nhiên. Tương ứng với diện tích đó sẽ có khoảng 24,8 nghìn người bị ảnh hưởng do mất đất canh tác, mất nhà (chiếm xấp xỉ 30% số dân). Các địa phương bị ảnh hưởng nặng nhất là Cẩm Thanh, Cẩm An, Cửa Đại, Cẩm Kim. Khu phố cổ cũng chịu những tác động không nhỏ của tình trạng biến đổi khí hậu.

ĐỖ HUẤN