Nhớ món ăn quen mà... tên lạ
Tôi ra Hội An gặp một nhà thơ người Australia trong chương trình “hội thảo thơ bỏ túi” mà anh em gọi đùa là “Hội thảo thơ Việt - Úc: từ di sản tới di sản”. Từ Hội An di sản tới nhà hát Opera Sydney được công nhận là di sản hiện đại thế giới.
“Baby jack” hay “Mit mix”
Tới Hội An, tôi mới có dịp phát hiện bên cạnh thơ truyền thống trong hiện đại, còn có những “món ăn truyền thống” trong một “nhà hàng hiện đại”. Địa điểm “hội thảo thơ” của chúng tôi là nhà hàng Vườn Cau - một restaurant sang trọng và thơ mộng. Chúng tôi muốn giới thiệu với anh bạn nhà thơ người Úc nét ẩm thực Hội An tại một restaurant rất “Tây” này. Và anh bạn đã đặt sẵn hai món “dạo đầu” khiến chúng tôi đi từ bất ngờ tới bất ngờ. Món “mít non trộn gỏi” mà em gái phục vụ bàn dịch ra tiếng Anh là salad baby jack, một cách dịch đầy sáng tạo khiến anh bạn nhà thơ Úc hiểu ra ngay và cười sảng khoái. Món mít trộn rất đặc trưng những vùng quê nghèo xứ Quảng đã được đưa lên bàn tiệc sang trọng để làm món khai vị lai rai với vang Pháp, đúng là quá đã!
Món này khéo và chuẩn tới mức người ăn cứ hít hà khi ăn chứ miễn bình luận, vì nó ngon quá, ngon không chịu nổi, ngon tới như thơ… haiku. Tôi đã bàn về thơ haiku với anh bạn nhà thơ Úc, và so nó với món mít non trộn gỏi vừa ngọt vừa ngậy vừa chan chát lại vừa thơm thơm kia. Anh bạn tỏ ra tán đồng, vì theo anh - một nhà thơ là giảng viên đại học ở Melbourg, một người từng đi du lịch rất nhiều nước trên thế giới, thì phương Tây không thể có món salad nào tên là… baby jack. Đây quả là món ăn độc đáo chỉ có ở Việt Nam, rất ít…cholesterol và rất nhiều chất… xơ, hợp với yêu cầu của y sinh hiện đại. Tôi nói thêm, đây là món ăn chỉ có ở miền Trung quê tôi. Khi baby jack (mít… trẻ con) đã vào ca dao, thì nó đã trở thành… thơ rồi!
Cá nục với rau muống
Khi món thứ hai được dọn ra, những người ngạc nhiên nhất lại vẫn là… chúng tôi, chứ không phải anh bạn nhà thơ Úc. Đơn giản, vì anh chưa biết món ăn này. Lại phải giải thích khá dài dòng, khá kiên nhẫn. Đó là món… cá nục tươi hấp cuốn bánh tráng với rau muống. Cá nục phải chọn loại nhỏ, nhưng tươi, còn rau muống thì để nguyên cả cọng. Chấm với mắm “rin” chứ không phải “tương Chinsu”. Lại một món ăn “đặc nhà quê”. Món này tôi đã được ăn từ hồi nhỏ, sau bao thăng trầm chiến tranh cách trở, lúc về lại quê nhà mới được ăn cho bõ thèm. Giờ thì người phố Hội đưa nó lên bàn tiệc đãi khách quốc tế. Quả là độc đáo!
Người Quảng, dù là Quảng Nam hay Quảng Ngãi cũng có những món ăn dân dã giống nhau, và có những sở thích giống nhau, tuy đôi khi hơi… kỳ quặc. Như ăn rau muống sống thì ăn cả cọng chứ không chẻ làm tư, làm tám ra như người Bắc, và coi đây là món “ăn chiều”, tức là ăn vào khoảng 2 - 3 giờ chiều, trước khi làm tiếp những công việc đồng áng. Ăn vào thời điểm ấy bụng chưa đói nhưng không còn no, và món ăn không hề nặng bụng này sẽ khiến người ăn thưởng thức được đầy đủ hương vị của nó. Sau khi ăn thì “úp” luôn vài bát nước chè tươi hoặc chè khô nóng hổi, thế mới đã!
Sau khi được hướng dẫn, anh bạn nhà thơ Úc đã ăn ngon lành mấy cuốn cá nục rau muống, và khen ngon đáo để. Món ăn dân dã Hội An, nếu kể cho đúng cho đủ phải hết vài ba bài phóng sự, đây tôi chỉ “nét” qua theo kiểu nhà thơ - một nhà thơ Việt đang muốn giới thiệu nhanh vài đường ẩm thực quê mình với một nhà thơ tận xứ sở… chuột túi. Bởi thơ với… thực (ở đây là thực… phẩm) vốn có nhiều duyên và nợ!