Sắc xuân trên gốm cổ
Mùa xuân là đề tài muôn thuở, được những nghệ nhân từ cổ chí kim thể hiện trên các tác phẩm hội họa, điêu khắc dân gian... và đặc biệt trang trí trên gốm sứ.
 |
| 1. Chiếc đĩa đại vẽ hoa cúc - loại hoa thường nở vào mùa xuân. 2. Đĩa vẽ hình con nai ngậm bông hoa thong dong giữa đồng cỏ. 3. Một con cá tung tăng bơi lội giữa đầm sen nở rộ trên 1 chiếc đĩa nhỏ có thùy. 4. Bát tam thái vẽ hoa đào. 5. Cảnh sắc mùa xuân trên gốm cổ Chu Đậu. |
Trong số hàng trăm ngàn hiện vật gốm sứ Chu Đậu có niên đại hơn 500 năm được khai quật tại vùng biển Cù Lao Chàm - Hội An, ngoài những đề tài trang trí quen thuộc về thiên nhiên, cảnh vật, đất nước, con người Đại Việt vào thời Lê sơ thế kỷ 15 - 16, có không ít mô-tip trang trí về cảnh sắc, thiên nhiên thời đó khi đất trời vào xuân...
 |
| Cảnh sắc mùa xuân sinh động trang trí trên chiếc âu. |
Sắc xuân trên gốm cổ Chu Đậu được những nghệ nhân xưa thể hiện trên các loại hình từ những chiếc đĩa đại, đĩa lớn, đĩa trung, đĩa nhỏ, bình tỳ bà, kendy, bát, chén đến những chiếc âu, bình, liễn, hũ, lọ, hộp... Và bao trùm là những hình ảnh sống động, ngập tràn sắc xuân của một đất nước Đại Việt tươi đẹp, thanh bình với những đề tài trang trí đa dạng và cách thể hiện phong phú.
 |
| Chim chóc dập dìu bên những đóa sen nở rộ trên chiếc âu nhỏ. |
Thông qua những nét vẽ cách đây hàng mấy trăm năm, ta có thể cảm nhận được sắc xuân tưng bừng, rộn rã, vui tươi với cỏ cây, hoa lá đâm chồi nảy lộc đón ánh nắng ấm áp của mùa xuân giữa phong cảnh núi non trùng điệp, biển cả mênh mông, sông dài lượn sóng... Cảnh sắc mùa xuân hiện lên rõ nét trên những đồ gốm men trắng hoa lam hoặc men ngũ thái, men tam thái (thường được vẽ bằng ba màu: vàng, đỏ, xanh lục) với những hình ảnh mang đậm cảnh sắc, hồn quê nông thôn Việt Nam như bụi chuối, bờ tre, khóm trúc, nhánh mai, cành đào, cây tùng...; với hình ảnh các loài hoa muôn màu khoe hương, tỏa sắc như cúc, lựu, phù dung, mẫu đơn, vạn thọ, súng, sen... được điểm tô thêm những mẫu dây hoa lá cách điệu.
 |
| Chim vui hót chuyền cành trang trí trên nắp hộp lớn. |
Cảnh sắc mùa xuân còn được thể hiện một cách sinh động với hình ảnh chim muông (như chim én, phượng hoàng, bồ nông, yểng, bói cá, sếu, le le, sẻ, chích chòe, ong, bướm, chuồn chuồn...) ríu rít, dập dìu bên hoa lá, cỏ cây tươi thắm. Hình ảnh đàn chim đang chao liệng giữa trời xanh giữa khung cảnh nhộn nhịp trên bến dưới thuyền đi du xuân thưởng ngoạn; một con nai (hay hoẵng) đang ngậm một bông hoa nở rộ thong dong trên đồng cỏ xanh; cá tôm từng đàn bơi lượn giữa hoa lá, rong rêu xanh tươi hay những con voi, ngựa, trâu, nai, dê, hươu... đang nhởn nhơ dạo bước kiếm ăn trên những cánh đồng cây cỏ tốt tươi gợi sắc xuân xưa yên bình.
 |
| Phong cảnh mùa xuân trang trí trên nắp một chiếc hộp lớn. |
Mùa xuân - mùa của lễ hội, của những trò chơi dân gian tao nhã như cờ người, đấu vật, đánh đu, chọi trâu, đá gà... Chính vì vậy, những nghệ nhân gốm Chu Đậu xưa bằng nét vẽ của mình cũng đã thể hiện một số trò chơi dân gian ngày xuân trên sản phẩm gốm sứ. Đó là hình ảnh con trâu có vẻ như đang chọi nhau giữa những đám mây cuộn cách điệu hay dây hoa lá cuộn vẽ trên những chiếc đĩa; hai con gà đang đá nhau dưới một gốc cây tùng cành lá sum sê được vẽ bằng men tam thái trên chiếc đĩa có vành miệng chia thùy...
Với những nét vẻ tả thực đầy sống động, sắc xuân trên gốm cổ Chu Đậu thể hiện cảnh sắc thiên nhiên và cuộc sống con người thanh bình, tươi đẹp, tràn đầy sức sống. Thông qua những hình họa trang trí trên gốm cổ, có thể thấy đất nước ta vào thời Lê sơ ở thế kỷ 15 - 16 ổn định, kinh tế phát triển, đời sống nhân dân được ấm no, thịnh vượng...
AN TRƯỜNG