Cá biển ngang vàng thương nhớ
“Mẹ ơi con đã già rồi/ Con ngồi ngớ ngẩn nhớ ngôi nhà xưa.../ Mẹ ơi thế giới mênh mông, mênh mông không bằng nhà mình...” (Mẹ tôi - Trần Tiến).
Tiếng nhạc phát ra từ chiếc radio của bà bán hàng khô trong chợ xen lẫn tiếng bán mua của người qua kẻ lại. Tôi đứng bên hàng cá biển ngang mà vời vợi mâm cơm thơ ấu. Cái giỏ nhựa mẹ đi chợ về, mùa nào thức nấy, cơm dưa cà cá kho mà những lúc thèm nhớ, nhắm mắt thôi đã đủ đầy cho một hình dung.
Mùa này cá hố dài thượt lấp lánh ánh bạc các chị xứ biển xếp trong mẹt tre chở đi khắp nơi. Tiếng rao trong nắng trong veo, các mẹ cắp rổ con xúm quanh lựa. Mà lựa cho có chuyện, chớ con nào con nấy mập ú, kho kiểu chi bầy con cũng vét sạch chén.
Cái hũ sành bự nơi góc bếp, từ mùa trước mẹ đã muối dưa gang đậy kín. Nay gặp cá hố đem kho dưa còn gì bằng. Dưa gang muối bỏ ruột, rửa sơ cho bớt mặn xắt lát dày cỡ nửa đốt ngón tay để ráo. Mẹ lật đật ra vườn bới bụi nghệ tươi, rửa sạch giã nhuyễn trộn cùng gia vị như nén, tiêu, ớt bột, xí nước mắm truyền thống, dầu phụng ướp cho cá thấm vị.
Ngó bóng nắng đã gần trưa, mẹ nhanh tay nấu cơm, hái mớ rau để có thêm tô canh cho bầy con kịp giờ đến trường. Bắc nồi cá lên bếp, đậy vung liu riu lửa để cá tiết ra nước ngấm đều, rồi thêm chút nước sôi, xếp dưa gang lên trên, kho thêm bận củi cho cứng cá.
Mẹ tôi không phải là bà nội trợ giỏi, món mẹ nấu vị cũng chân phương, nhưng sao cái nhớ cứ theo đó mà đầy lên. Thỉnh thoảng đi chợ gặp mớ rau quê như bông bí, bông mướp, ngò gai, bếp mẹ lại lấp ló, ngó nghiêng đứa con nơi phố thị. Cửi lửa khói bay um sùm ký ức mà cay mắt thiệt lạ lùng.
Vài lần tôi lọ dọ học các công thức mới lạ chế biến cá hố từ siêu đầu bếp như cá hố kho thơm rưới nước sốt. Lấy vài lát cá chiên giòn, làm chén nước sốt gồm tương ớt, nước mắm, hạt nêm, đường, tiêu rưới lên, sau đó xếp vài lát thơm vào đảo đều cho thấm. Nhìn dĩa cá màu đẹp và sang hẳn, nhưng sao cái vị nhà quê kho dưa cứ bám riết đầu lưỡi, để rồi thấy mình quá cực đoan với cái lý món mẹ nấu là món ngon nhất.
Trời chang chang nắng. Tiếng rao của các mẹ các chị bán cá biển ngang trên chiếc xe đạp năm xưa vừa chạy ngang ký ức. Tôi gặp lại mình tuổi hoa niên qua món cá kho bình bị...