Đêm tuần heo rừng
Quê tôi là một thung lũng rộng lớn, đất đai màu mỡ nhưng xung quanh toàn núi bao bọc. Hầu hết ruộng lúa nước ở đây toàn nhờ nước nguồn từ các dãy núi cung cấp. Nước núi chảy theo các hố, người quê tôi không gọi là suối hay thác vì những dòng chảy đều ngắn, nước ra khỏi núi là đến ruộng. Đó là một mặt lợi. Còn mặt hại mà dân nông ở đây ngán ngại nhất là nạn heo rừng. Chúng sống thành bầy cả chục con, đầu đàn thường là một con heo đực to lớn, dữ tợn, vũ khí lợi hại của nó là cặp nanh dài, sẵn sàng tấn công người và mọi con thú khác xâm phạm đến lãnh địa của nó.
 |
Bầy heo rừng không ở trong rừng sâu, núi cao mà chọn một khoảnh có cây cối rậm rạp gần chân núi để ở vì những nơi này gần các dãy ruộng bậc thang. Quê tôi có nhiều khoảnh ruộng bậc thang. Mùa tháng Ba và mùa tháng Tám âm lịch, khi lúa sắp chín thì heo rừng phá hại. Nếu cứ để cho chúng xơi vài đêm thì toàn khoảnh ruộng chỉ còn trơ gốc rạ. Hết mùa lúa, các bầy heo rừng lại xơi sang món khác bằng cách ủi phá những rẫy khoai, sắn gần núi. Thời trước năm 1945, cả làng tôi không có một khẩu súng, dù chỉ là loại súng săn hai nòng bắn đạn chì. Mấy người nuôi chó săn cũng không ai dám đưa bầy chó cưng của họ đi săn heo rừng. Bởi có người dẫn bầy chó đi săn mang, rủi gặp heo rừng, hậu quả là cả bầy chó bị chết hết vì bị nanh heo đánh thủng bụng, gãy cổ.
Chỉ còn một cách trị bọn thú hoang dã độc hại này là dùng loại lưới đặc biệt vừa dài vừa chắc để hạ chúng. Đây là những cuộc đi săn ban đêm vào mùa lúa chín, người ta gọi là “tuần heo rừng”. Tiếng “tuần” này có nghĩa như là “tuần tiễu”.
Khi mùa lúa sắp chín, sáng nào chủ ruộng cũng đến thăm ruộng của họ. Nếu thấy đêm qua có dấu heo rừng kéo đến xơi trước họ liền về báo với người đứng đầu lực lượng tuần heo rừng. Nội nhật hôm ấy, ông này cùng một vài người khiêng tay lưới nặng đến khoảnh ruộng đã có heo rừng kéo tới đêm qua. Họ chọn điểm căng lưới sát chân núi, đầu khoảnh ruộng bậc thang là nơi bầy heo nghe động sẽ từ ruộng chạy về núi. Họ căng thật thẳng tay lưới để đóng sẵn hai cọc cho hai đầu lưới và hai cọc nơi phần giữa lưới, cách nhau khoảng hai sải tay. Khi lưới căng, sợi dây mép trên của lưới đặt trên đầu hai cọc này. Làm vậy, khoảng giữa của tay lưới sẽ có chiều rộng cho con vật chui vào. Lưới sập. Heo rừng bị nhốt trong đó và bị đâm chết tức khắc.
Xong khâu chuẩn bị quan trọng này, họ thu gọn tay lưới đem giấu vào một nơi gần đó.
Đêm, đoàn người tuần heo rừng xuất phát. Họ mang theo những vật dụng gây tiếng kêu như thùng thiếc, thau, mõ tre… Mấy người lực lưỡng vác giáo dài, loại giáo cán bằng cây mây, lưỡi sắc. Đến nơi, ba người đem tay lưới ra căng. Họ làm việc thật êm nhẹ. Đoàn người kia giăng thành hàng ngang ở phía cuối khoảnh ruộng. Khi nghe lệnh của người cầm đầu, mọi người đánh thùng thiếc, thau, mõ tre và hò hét vang động. Ba người rình nơi tay lưới đã căng ở sát chân núi, đầu khoảnh ruộng cũng đều sẵn sàng. Tuy dữ tợn trước mọi đối thủ giáp chiến nhưng heo rừng lại rất sợ các loại tiếng động nhắm vào chúng. Thế nên, khi nghe tiếng thùng thiếc và tiếng hò hét của đoàn người giăng hàng ngang qua từng đám ruộng thì cả bầy heo rừng bỏ chạy thục mạng về phía núi. Con chạy trước đâm đầu vào lưới. Lưới sập. Một trong ba người canh lưới phải nhanh nhẹn dùng giáo đâm heo ngay vì nếu chậm con vật sẽ hất mép lưới phía trên tạo chỗ hở để chạy thoát.
Các lần tuần heo rừng rất hiếm khi hạ được vài ba con một lúc, vì con trước chạy làm sập lưới nên những con chạy sau được an toàn. “Chiến lợi phẩm” được khiêng về một nhà nào đó. Ai nấy đều vui vẻ. Họ thui ngay con vật tại góc sân bằng những cây đuốc sặt khô. Một người đưa ngọn lửa vào từng mảng thịt con vật, một người dùng cây nầm ủi theo cho sạch cả chân lông. Xong phần thui, họ mở thịt con heo đã được rửa thật sạch. Cạnh đó, một chảo nước lớn đun sôi sùng sục. Bộ lòng và phần thịt bụng con heo được bỏ vào chảo luộc chín. Nước luộc nhiều thịt này đã được đổ gạo vào nấu cháo. Thịt tươi của con vật được rã thành hai đùi, hai vai, xong lại chia ra nhiều phần cho mọi người tham gia đi tuần heo rừng đêm ấy. Phần thịt của người chủ tay lưới, người đâm heo và chủ nhà có nhỉnh hơn mọi người. Nhà có khoảnh ruộng bị heo rừng phá cũng được biếu một phần thịt dù người của gia đình họ có tham dự đêm ấy hay không…
Đêm đã gần sáng, bụng ai nấy đang đói cồn cào. Mọi người tự động múc cháo và ăn lòng, thịt chấm với mắm cái pha gừng, ngon tuyệt. Đúng là một sơn hào. Mấy người trong xóm đến xem cũng được mời dự bữa tiệc đêm, hưởng lộc của sơn thần ban tặng, thật vui vẻ. Chuyện về những “đêm tuần heo rừng” dẫu đã lùi xa vào dĩ vãng nhưng những người già vẫn nhớ mãi không quên...
TƯỜNG LINH