Lời anh theo gió bay xa…
(QNO) - Tin nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh đột ngột qua đời để lại trong lòng tôi cũng như nhiều anh chị em làm phim tài liệu, âm nhạc… ở các đài truyền hình trong khu vực miền Trung - Tây Nguyên niềm tiếc nuối nhớ thương.
Chỉ cách đây ít ngày thôi, anh còn rất vui khỏe, tràn đầy nhiệt huyết với chất giọng truyền cảm khi thể hiện lời bình bộ phim tài liệu về một chí sĩ đất Quảng mà tôi chuyển cho anh. Có lẽ, đó là lần đọc phim cuối cùng của cuộc đời một con người đầy duyên nợ với điện ảnh - truyền hình tài liệu, phóng sự… trong gần 30 năm gắn bó với lĩnh vực này.
“Anh giải quyết được mà” - tôi vẫn nhớ câu nói ấy của anh mỗi lần có ai đó gởi lời bình để cậy nhờ anh đọc. Chỉ vỏn vẹn 5 chữ thôi nhưng lại hàm chứa nhiều ý và tình. Rằng, đó là bảo chứng cho câu chuyện được nhờ, là điều nằm trong tầm tay và không có gì khó cả. Bất cứ ai đã từng “dan díu” với Đào Xuân Huỳnh trong câu chuyện làm phim, đều có cảm giác an tâm khi "đặt hàng" với anh.
Tôi làm phim tài liệu không nhiều, nhưng cứ mỗi lần được giao phim là lập tức nghĩ đến người đọc phải là Đào Xuân Huỳnh. Có lẽ, tôi và anh hợp nhau ở cái tạng trầm trầm. Tính tôi hơi lãng đãng, lời bình viết cho phim thường mang chứa trong câu chữ sự cả nghĩ. Và anh, chất giọng trầm, vang nghe tha tha thiết y hệt cái chất trầm trong khối kèn gỗ của pha-got. Giọng đọc của anh dường chắp thêm đôi cánh để phim có thể bay lên.
Cơ duyên nào đã đưa đẩy một nhạc công nghỉ hưu của Đoàn Văn công Quân khu 5 đến với nghề đọc lời bình cho phim gần 30 năm qua? Đó là lần đọc thử đầu tiên cho một bộ phim tài liệu của đạo diễn Đoàn Huy Giao - Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại Đà Nẵng khi ông đang bí người đọc.
Bắt đầu từ đó, nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh, ngoài việc tập tành sáng tác nhạc lại còn có thêm nghề tay trái: đọc lời bình phim tài liệu, phóng sự, âm nhạc cho mấy chục đài truyền hình địa phương trong khu vực, các công ty nghe nhìn tư nhân...
Lúc sinh thời, nghệ sĩ Đào Xuân Quỳnh khiêm nhường bộc bạch: “Giọng mình cũng tạm được… dung dị. Nói như anh em trong nghề là có chất nhựa kết dính được lời viết của tác giả”. Nhưng tôi biết để đạt được sự dung dị và kết dính trong từng tác phẩm điện ảnh - truyền hình tài liệu, phóng sự, âm nhạc, sân khấu…người đọc không chuyên như anh đã trải qua quá trình gian truân khổ luyện.
Giọng thì trời cho, nhưng nếu không nghiên cứu lời bình thật kỹ, không để cho từng câu chữ đi vào trong tâm trí mình, không miên man theo ý, cấu tứ nội dung …thì rất khó để đạt được kết quả tốt mỗi lần thể hiện. Mấy chục năm qua, hàng trăm bộ phim tài liệu đã gắn với giọng đọc của anh. Và trong số ấy, có rất nhiều bộ phim gặt hái được thành công ở những liên hoan phim, truyền hình khu vực và cả nước.
Chính cái chất trầm, tha thiết, vang xa ấy của Đào Xuân Huỳnh đã thực sự thổi hồn vào nhiều bộ phim tài liệu lịch sử, chính luận, chân dung nhân vật, khiến người xem nhớ lâu và rất thích mỗi lần nghe giọng anh cất lên.
Điều đáng quý trong phẩm chất nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh là luôn quan tâm, chỉ bảo, động viên những người trẻ mới vào nghề, giúp họ chỉn chu hơn trong cách viết lời bình cho từng thể loại. Anh không ngần ngại nói thẳng khi đọc phim quá dài dòng, tản mạn, triết lý cao siêu mà không chân thành, trong sáng… Có lẽ vì thế mà anh chị em làm phim ở các đài truyền hình địa phương rất quý mến anh.
Với những người làm phim tài liệu ở Đài PT-TH Quảng Nam, nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh dường như đã trở thành cái tên quen thuộc cho hầu hết các tác phẩm được đầu tư công phu hay những bộ phim được chọn tham dự các sân chơi truyền hình.
Anh thường tâm sự: “Đọc phim các cậu mình thích bởi được tiếp cận nhiều hơn với những câu chuyện lịch sử, các nhân vật, danh nhân văn hóa xứ Quảng - mảnh đất mình yêu quý từ lâu. Vả lại, cái duyên của mình gắn với phim tài liệu lịch sử, chính luận lại hợp gu… nên mỗi lần có phim QRT gởi ra là mình lập tức đọc ngay”.
Hàng chục bộ phim trong sê-ri phim lịch sử hàng năm hay sê-ri phim tài liệu “Mẹ Thu Bồn” đều do nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh đọc lời bình. Và ít nhiều trong số ấy đã có cơ hội được xướng tên tại các liên hoan truyền hình do Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức.
Đạo diễn Nguyễn Vinh Quang (Truyền hình Nhân dân), người nhiều năm có duyên với giọng đọc của nghệ sĩ Đào Xuân Huỳnh khẳng định: “Anh Đào Xuân Huỳnh có chất giọng vô cùng truyền cảm rất hợp với phim tài liệu chính luận, lịch sử. Anh em làm phim trong khu vực rất "mê tín" giọng đọc của anh. Riêng bản thân tôi, mỗi lần nghe anh đọc phim là một lần sởn gai óc…”.
Giọng đọc mỗi lần nghe “sởn gai óc” ấy giờ theo gió bay đi vĩnh viễn ở tuổi 70 của đời người. Xin vĩnh biệt Đào Xuân Huỳnh - người nghệ sĩ đúng với chất “không thấy mặt người chỉ nghe tiếng hát”.