Từ trận đầu đánh Mỹ đến Chiến dịch Hồ Chí Minh - Kỳ 5: Mở toang "cánh cửa thép" Thượng Đức

Đợt 1, từ ngày 28 - 31.7.1974: Trong đêm 28.7, ta tiến hành sơ tán dân thường để tránh gây thương vong dân sự, hạn chế khả năng quân địch sử dụng dân thường làm lá chắn sống. Đúng 5 giờ sáng 29.7.1974, Bộ Tư lệnh chiến dịch phát lệnh tiến công Thượng Đức, quân ta triển khai trận địa pháo 85mm tại cao điểm 118 nã vào lô cốt mẹ và cứ điểm tiền tiêu.

Trong 2 ngày 29 & 30.7.1974, chỉ huy Quân khu 1 của địch cho máy bay từ Đà Nẵng liên tục xuất kích chi viện cho quân đồn trú của chúng ở Thượng Đức. Địch dựa vào hầm ngầm, công sự và hệ thống hỏa lực dày đặc, ngoan cố đánh cản các đợt xung phong của bộ binh ta, vừa ráo riết tổ chức lực lượng phản kích chiếm lại các vị trí đã mất. Cuộc chiến đấu trở nên gay go, quyết liệt.

Ngày 31.7.1974, Tiểu đoàn 8 nhận nhiệm vụ thay Tiểu đoàn 7 tiếp tục tiến công, nhưng cả ba lần xung phong vẫn không thành công. Chiều 31.7.1974, trước diễn biến phức tạp của trận đánh then chốt, chỉ huy Sư đoàn 304 lệnh cho Trung đoàn 66 tạm ngừng tiến công, chuyển sang giữ vững địa bàn đã chiếm được.

Đợt 2, từ ngày 5 - 7.8.1974: Từ sau đợt 1 đến đêm 5.8, ta triển khai trận địa pháo. Lúc 6 giờ sáng 6.8.1974, Sư đoàn 304 tiến công chi khu quận lỵ Thượng Đức. Tiểu đoàn 8 đảm nhiệm tiến công hướng chủ yếu, Tiểu đoàn 9 tiến công hướng thứ yếu từ hướng tây. Lần này địch phản ứng rất nhanh, ta vừa bắn pháo, địch đã cho máy bay và trọng pháo đánh phá dữ dội vào các khu vực cửa đột phá. Trên cả hai hướng tiến công, quân ta nhanh chóng mở cửa đột phá và đánh chiếm được một số lô cốt ở tuyến chiến hào thứ nhất. Nhưng khi phát triển vào trung tâm, các mũi tiến công của Trung đoàn 66 bị chững lại trước hệ thống hỏa lực dày đặc, đánh trả quyết liệt của địch.

Trên bầu trời, các máy bay F5 và A37 địch liên tục bắn phá và ném bom vào khu vực hàng rào căn cứ, chi viện cho quân đồn trú ở Thượng Đức. Cuộc chiến đấu giữa ta và địch diễn ra giằng co quyết liệt suốt đêm 6.8.1974. Hướng chủ yếu bị địch ngăn chặn không phát triển được; hướng thứ yếu phát triển thuận lợi, ta đã chiếm tiền đồn A và B.

Lúc 4 giờ sáng 7.8.1974, Sư đoàn 304 quyết định chuyển hướng tiến công thứ yếu của Tiểu đoàn 9 thành hướng tiến công chủ yếu, tăng cường hỏa lực đánh chiếm khu bảo an, dùng hỏa lực chi viện cho Tiểu đoàn 8 đánh khu biệt động. Việc chuyển hướng tiến công đã hạn chế một phần thương vong do hỏa lực bắn thẳng vào phi pháo của địch, tạo điều kiện đột phá thành công. Đến 5 giờ 30, sau khi củng cố lại lực lượng, bố trí lại đội hình, Trung đoàn 66 mở đợt tiến công cuối cùng, đánh chiếm toàn bộ căn cứ địch.

Và lúc 8 giờ 30 phút 7.8.1974, lá cờ cách mạng do Đảng bộ và nhân dân Quảng Đà trao cho Sư đoàn 304 tung bay giữa chi khu quận lỵ, báo hiệu chi khu quận lỵ Thượng Đức được hoàn toàn giải phóng cùng 4 xã Lộc Ninh, Lộc Vĩnh, Lộc Bình, Lộc Quang với hơn 13.000 dân.

Đợt 3, từ ngày 16.8 - 25.12.1974, đánh địch tái chiếm Thượng Đức: Mất Thượng Đức, Bộ Tổng tham mưu ngụy quyết định điều phần lớn lữ đoàn dù từ Quảng Trị vào cùng với Sư đoàn 3 ngụy, mở cuộc hành quân quyết chiếm lại Thượng Đức. Sư đoàn 304 được giao nhiệm vụ tổ chức đánh địch tái chiếm Thượng Đức.

Ngày 16.8.1974, Lữ đoàn dù 1 và Trung đoàn 2 Sư đoàn 3 ngụy mở cuộc tiến công vào vùng giải phóng Thượng Đức. Với quân số đông, lại được chi viện tối đa bởi hỏa lực mạnh, không quân địch tổ chức tiến công ồ ạt hòng nhanh chóng chiếm các trận địa của Trung đoàn 3 để tạo bàn đạp đánh vào Thượng Đức.

Sau 13 ngày tiến công vào khu vực điểm cao 52, Bàn Tân 2 không thành công, chỉ huy lữ đoàn dù quyết định bỏ hướng đường 14 để tập trung đánh lên các điểm cao 109, 700, 1.062 và sử dụng lối đánh “lấn dũi” thay cho lối đánh ồ ạt trước đó chiếm lại được một số chốt của ta.

Ngày 28.10.1974, Sư đoàn 304 tổ chức trận phản kích, chiếm lại điểm cao 1062. Tháng 11.1974, địch đưa tiếp Lữ đoàn dù 2 vào trận, nhưng ngay từ đầu đã bị pháo binh ta đánh phủ đầu khiến chúng bị thương vong khá nhiều. Đến 25.12.1974, qua gần 4 tháng bị giam chân ở chiến trường rừng núi, lữ đoàn dù - một lực lượng được coi là thiện chiến bậc nhất nằm trong lực lượng tổng dự bị chiến lược của địch - đã bị đánh quỵ ở mặt trận Thượng Đức. Kế hoạch tái chiếm Thượng Đức của địch bị thất bại hoàn toàn.

Với chiến thắng của chiến dịch Thượng Đức năm 1972, ta đánh tan “cánh cửa thép”, mở ra một bàn đạp quan trọng uy hiếp khu liên hợp quân sự của Mỹ - ngụy tại Đà Nẵng từ phía tây. Chiến thắng này đã làm cơ sở chính trị và quân sự góp phần quan trọng để Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương hạ quyết tâm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước trong năm 1975.

---------------

Kỳ 6: Giải phóng Tây Nguyên, sự chia cắt chiến lược

PHAN THANH HẬU