Lựa gió bỏ buồm
Mùa thi đại học đã bắt đầu. Không ai đo đếm được bao nhiêu khổ nhọc của các bậc cha mẹ theo con em mình đi thi. Lời ru con ngày xưa vẫn còn vắt vẻo những suy tư: “…Khó đi mẹ dắt con đi/ Con đi trường học, mẹ đi trường đời”. Trường học, trường đời ở đây đều trĩu nặng những lo toan do con đường hướng nghiệp.
Hướng nghiệp thế nào giữa thời buổi này khi con số lao động thất nghiệp ngày càng tăng? Trong buổi công bố bản tin cập nhật thị trường lao động do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức mới đây cho thấy, trong quý I – 2014, cả nước có hơn 1,045 triệu người trong độ tuổi lao động bị thất nghiệp, đặc biệt trong đó có tới 162.400 người có trình độ đại học trở lên. Quy ra tỷ lệ, có tới 21,2% thanh niên trong độ tuổi 20 - 24 có trình độ từ đại học trở lên bị thất nghiệp. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên ở khu vực thành thị tiếp tục ở mức cao (12,3%). Rõ ràng vấn đề thất nghiệp trong giới thanh niên đã làm cho việc hướng nghiệp vốn đã khó khăn càng nan giải bội phần.
Kết thúc 12 năm học rồi đi thi đại học nhưng biết bao cậu tú, cô tú bỡ ngỡ khi hỏi về dự định tương lai khi cầm được tấm bằng cử nhân. Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng đại học không phải là con đường duy nhất để lập thân lập nghiệp, hoặc đại học chỉ là bước tiếp nối cho quá trình hoàn thiện khả năng tự học suốt đời. Nhưng nếu không chọn đi đại học thì chọn con đường nào? Có người khuyên là chọn học nghề. Trong bối cảnh nhiều người tốt nghiệp đại học không tìm được việc làm bởi thực trạng thừa thầy thiếu thợ thì học nghề có lẽ là con đường dẫn đến nhiều kỳ vọng tìm kiếm công ăn việc làm ở tương lai. Nhưng điều đó có chắc chắn không? Chưa lấy gì để khẳng định một cách chắc chắn. Ngay một chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn được nhà nước bảo trợ cũng còn vướng mắc, hạn chế. Theo mục tiêu của đề án Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 được Chính phủ phê duyệt, giai đoạn 2011- 2015 cần đào tạo cho khoảng 4,7 triệu lao động (1,6 triệu người học nghề nông nghiệp; 3,1 triệu người học nghề phi nông nghiệp), trong đó đặt hàng dạy nghề khoảng 120.000 người thuộc diện hộ nghèo, người dân tộc thiểu số, lao động nông thôn bị thu hồi đất canh tác có khó khăn về kinh tế. Tuy nhiên, đề án cũng chỉ nêu mục tiêu phấn đấu là tỷ lệ có việc làm sau khi học nghề trong giai đoạn này tối thiểu đạt 70%. Vậy 30% số người được đào tạo nghề còn lại sẽ làm việc gì? Đó là chưa kể tình trạng ở không ít địa phương là việc dạy nghề thiếu định hướng dài hạn, chưa gắn với thực tiễn, với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; một số nơi còn chạy theo số lượng, đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu người học và người sử dụng lao động.
Bên cạnh khó khăn do nền kinh tế đang tăng trưởng với tốc độ chậm lại, công tác hướng nghiệp cho thanh niên chưa gắn với dự báo khoa học về thị trường lao động là điều đáng suy ngẫm. Vì vậy, việc học đại học hay học nghề để chuẩn bị cho tương lai vẫn là lựa chọn khó. Lựa gió bỏ buồm, đâu chỉ là kinh nghiệm của người đi thuyền trên sông biển mà còn là suy tính hiện tại của các bậc cha mẹ khi hướng nghiệp cho con cái. Nhưng như vậy con thuyền tương lai sẽ đến đâu, cơ hội cho thế hệ vàng dân số trẻ thế nào... là những câu hỏi đặt ra cho những nhà quản trị đất nước.
BẢO TRÂN