Thuốc độc
Nhân dự một đám giỗ ở quê, ngồi rề rà hỏi chuyện các bác nông dân mới vỡ vạc nhiều điều về... thuốc độc. Hỏi rau, lúa... có còn phun thuốc độc như trước không, thì nhận câu trả lời hàng hai, có cái phun thuốc, có cái không. Cái gì trồng để bán thì phun nhiều. Trồng để ăn thì không. Cho nên có đám ruộng mặc kệ sâu bọ phá phách, giảm phun thuốc tối đa để có hạt lúa “sạch” dành cho nhà mình ăn. Có mảnh vườn rau, chỗ xanh mượt, chỗ thì lốm đốm thủng lá.
Gần đây nghe đài báo nói chuyện rau sạch nên cũng có giảm phun thuốc chút ít và tránh phun khi sắp thu hoạch để bán. Tuy nhiên, nhiều người quen dùng thuốc độc rồi, lại ít được hướng dẫn kỹ cách bảo vệ được rau bằng các chế phẩm sinh học, nên đâu lại vào đấy.
Lại hỏi việc làm nông nghiệp sạch, an toàn, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, thì có người biết, người không. Người biết thì giản đơn là làm theo kinh nghiệm thời... cha ông để lại, không dùng phân hóa học và thuốc độc (vì hồi nớ có đâu mà dùng). Người không thì chép miệng, sâu bọ bây giờ dường như đã khác, phun thuốc độc còn chưa chết nên nếu không phun thì làm gì được rau mà bán. Cho hay, nghịch lý vẫn còn xảy ra ở nhiều vùng quê, hai cách canh tác an toàn và không an toàn, sạch và không sạch vẫn song hành; được cái này thì mất cái kia.
Mà nghĩ cho cùng, phê phán nông dân cũng tội họ, đâu phải họ không biết phân biệt các gì độc và không độc. Nhưng tư duy tiểu nông còn rơi rớt lại là thấy cái lợi nhỏ quên cái lợi lớn, tầm nhìn khó vượt khỏi lũy tre làng, bởi vậy cái mình ăn thì giữ, cái đi bán thì mặc kệ. Thành ra, nếu xét tổng thể xã hội, ai cũng làm thế thì hại nhau cả. Điều đáng nói là các cơ quan hữu trách vẫn còn để nghịch lý ấy xảy ra và phần nào gián tiếp tạo ra thực trạng ấy. Không thế thì làm sao có chuyện trong khi kêu gọi hãy làm nông nghiệp sạch, an toàn mà vẫn cho nhập thuốc độc nhiều như vậy. Số liệu thống kê cho biết năm 2016, Việt Nam nhập khẩu 736 triệu USD thuốc trừ sâu và nguyên liệu, tương đương 100.000 tấn để sử dụng trong nước, một phần chế biến tái xuất khẩu. Đến năm 2017 này thì nhập khẩu thuốc trừ sâu tăng lên nhiều chứ không giảm, mà theo thống kê từ Bộ NN&PTNT là có thể xấp xỉ 1 tỷ USD. Kinh thật!
Thực tế cũng đã có một số khuyến nghị về việc loại bỏ thuốc độc trong sản xuất, một số loại thuốc kịch độc đã bị cấm dùng, cấm bán nhưng tình hình nói chung chưa cải thiện mấy. Và dù một số loại thuốc gây độc hại đã đưa ra khỏi danh mục cho nhập khẩu như hoạt chất 2,4D và Paraquat (trong thuốc diệt cỏ, rất độc hại), nhưng các loại ấy vẫn được phép lưu hành tại Việt Nam cho đến ngày 8.2.2019. Xem ra thuốc độc còn ngấm lâu chưa giải được! Nghịch lý vẫn tiếp diễn, ai hô hào làm nông nghiệp sạch thì cứ hô, ai làm kiểu khác cứ làm, ai bán cứ bán, ai mua cứ mua. Thậm chí gần đây nghe nói có tình trạng một số nhà sản xuất và đại lý đưa đội ngũ nhân viên tiếp thị xuống tận chân ruộng để mời nông dân mua thuốc bảo vệ thực vật với nhiều chính sách khuyến mãi, có nơi bán chịu cho nông dân sử dụng đến khi thu hoạch mới lấy tiền. Vậy làm sao có thể ngăn ngừa?
Không chỉ hạt gạo, mớ rau bị nhiễm độc, còn nhiều thứ khác nữa với hàng ngàn loại hóa chất độc hại đang lan tràn khắp ngóc ngách đời sống. Con người vẫn tiếp tục đầu độc thiên nhiên và đầu độc chính mình. Chiếc đũa tre dùng để ăn cơm cũng có độc vì bị ngâm ủ trong chất tẩy, rồi dùng phoọc môn giữ cho phở lâu thiu, đưa chất độc vào miếng chả cho giòn tươi cả tháng, ướp cá bằng phân u-rê, tẩy lòng heo bằng xà phòng… “Bệnh tòng khẩu nhập” (bệnh chủ theo miệng mà vào), cho nên dư lượng chất độc đã biến mặt người thành dị dạng, sinh ra quái thai, nhiều “bệnh lạ” cùng sự xuất hiện người bị ung thư ngày càng nhiều.
Người ta cũng hay đề cập chuyện tăng cường quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm. Cũng đã có cơ quan hữu trách làm việc này nhưng dường như khó đảm đương xuể. Và thực tế có quản lý đầu ra tốt đến mấy mà đầu vào để hình thành nông sản không an toàn thì chỉ làm cái ngọn chứ chưa giải quyết được cái gốc. Vậy nên, cùng với việc khuyến cáo làm nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sạch, an toàn, cần dần đi tới hạn chế tối đa việc cho phép sản xuất, nhập khẩu, phân phối và sử dụng hóa chất độc hại. Càng rút ngắn con đường thay thế hẳn thuốc độc bằng chế phẩm sinh học không gây hại sức khỏe con người, càng mau đi tới nền sản xuất sạch, an toàn, trước khi nói tới việc làm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, hay làm nông nghiệp thông minh gì gì đó.
ĐĂNG QUANG