Chuẩn bị cho mùa mưa
Mùa mưa dường đã có mặt ngay từ khi gió Lào bắt đầu xúc nắng nóng hắt ràn rạt vào da mặt. Bắt đầu từ cái chái củi sau nhà. Đó là phần không gian tranh tre được cha cơi nới ra dựa vào một mặt tường của nhà ngang. Chái củi là linh hồn của cả nhà vào mùa mưa.
Buổi sáng cha đốn bổi ngoài rừng, gánh về chất thành đống cao. Buổi trưa mẹ và chị tranh thủ thời gian rảnh trảy lá bỏ chuồng bò làm phân và lấy củi phơi khô. Củi được phân thành ba loại: lớn, vừa và nhỏ. Củi nhỏ chụm trước, củi vừa và lớn để dành cho mùa mưa và tết.
Cha lưng trần, rịn mồ hôi lấm tấm ngồi chẻ lạt, đánh tranh dưới bóng mát cây mít sau nhà. Thỉnh thoảng thấy cha đứng dậy, ưỡn người đấm đấm mấy cái vào lưng rồi lại tiếp tục công việc. Năm nào cũng vậy, không làm mới thì chái củi cũng được ưu tiên tu sửa để mưa khỏi dột, củi khỏi ướt.
Lo nhất là trời đột ngột nổi cơn dông, củi đang khô ráo thình lình bị tắm nước mưa. Thời của củi lửa, không có củi lửa sẽ không có cái ăn, cái uống, thậm chí cả cái mặc. Xong chái củi chuẩn bị cho mùa mưa rồi mới có thể nói đến những việc khác.
Việc chính của mẹ là chuẩn bị mắm muối, cá khô và muối thơm, muối dưa. Có đủ các nhu yếu phẩm đó thì coi như mới ăn ngon ngủ yên được. Món “chiến lược” thứ nhất thường mẹ đặt sẵn cho dân biển mang lên hoặc xuống tận dưới biển Bình Minh (Thăng Bình) mua cá tươi muối mắm tại chỗ.
Mỗi mùa mưa đến, nhà phải dự trữ ít nhất một hũ hoặc một thùng mắm cái. Từ mắm cái có thể chế biến nhiều loại thức ăn khác nhau, đơn giản mà thơm ngon. Mắm cái trộn thêm gia vị đem chưng cách thủy, mắm cái chiên dầu phụng đem chan cơm hoặc bún, mắm cái pha loãng làm nước chấm…
Món nào cũng gọn nhẹ, phù hợp với mùa mưa và thời gian của nhà nông. Nguồn cá khô dự trữ cũng vậy, đem lương thực đổi cá từ biển mang lên hoặc chịu khó trực tiếp mua cá tươi về phơi khô.
Mưa dầm, hành trình “mít non gởi xuống cá chuồn gởi lên” bị cắt mà trong nhà có được mấy bao cá khô ngồi nướng nhai thì còn gì bằng. Mùi của cá khô, bánh xèo, khoai nướng, đậu phụng rang… là những mùi vị đặc trưng cứ quyện vào mưa lạnh và đời người như đĩa bám da.
Muối dưa, muối thơm để dành cho mùa mưa gần như là thông lệ của mọi nhà thời xưa. Hè là mùa thu hoạch của nhiều loại trái cây, trong đó có dưa gang trồng đầy ngoài đồng, lớn nhanh như thổi và thơm vườn bán rẻ như cho. Đơn giản, cứ mang dưa, thơm ra làm sạch vỏ và ruột, phơi nắng cho vừa đủ độ héo rồi đem vô cắt lát, cho vào hũ sành ướp muối vừa phải.
Thế là mùa mưa cứ lấy ra chừng chừng mà ăn. Lụt không bước ra khỏi nhà được thì mở hũ dưa muối ra, cắt thành từng lát nhỏ mỏng, rửa sạch, vắt khô rồi đem trộn dầu phụng khử nén hoặc đậu phụng giã nhỏ và một ít đường. Mưa lạnh, cơm nóng mà ăn với món giòn giòn béo béo này thì khỏi chê. Riêng thơm muối, mẹ còn đem kho với cá rô, cá tràu thả lờ hoặc hứng được từ cánh đồng trước nhà.
Đó là chuyện một thời. Bây giờ, thấy ít ai còn nhớ, còn giữ chuyện xưa. May ra một số gia đình vẫn còn giữ nếp củi lửa để nấu rượu, nấu bánh, nấu cám heo… Mưa dầm vẫn cứ thấy người ta chở cá tươi về bán khắp chợ và dọc đường. Các lò mổ heo, bò, gà… vẫn ship hàng đến tận nơi.
Minimart vẫn mở cửa bán đầy đủ mặt hàng khô, tươi. Chỉ thấy nhộn nhịp đôi chút là các hoạt động mé cây, chống cây… để đề phòng mưa lớn gió to. Cứ ước cha mẹ sống được cho đến bây giờ để thấy thời đại công nghiệp hóa, kỹ thuật số con người sống sướng đến mức nào.