Phát triển người tham gia bảo hiểm xã hội: Chưa tương xứng với số người lao động
Mục đích cuối cùng của chính sách bảo hiểm xã hội là lương hưu cho người dân khi hết tuổi lao động nhưng thực tế hiện nay số người tham gia chưa tương xứng so với lực lượng lao động...
Điểm tựa tuổi già
Cuối tháng 7.2022, ông Võ Đức Luật (thôn Khánh Mỹ, xã Tam Thành, Phú Ninh) đã được nhận quyết định hưởng chế độ hưu trí hằng tháng. Ông Luật đã tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện đủ 20 năm, đến tuổi nghỉ hưu tại BHXH huyện Phú Ninh.
Ông Luật biết đến chính sách BHXH tự nguyện thông qua đại lý thu BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) xã Tam Thành, bắt đầu tham gia đóng từ tháng 10.2010. Đến tháng 7.2022, khi ông đóng được 12 năm 9 tháng, đến tuổi được nghỉ hưu, lúc này ông Luật đã đóng 1 lần cho 7 năm 3 tháng còn lại cho đủ 20 năm đóng BHXH và được nhận lương hưu kể từ ngày 1.8.2022.
Ông chia sẻ, khi hết tuổi lao động (LĐ), không muốn cậy nhờ hay làm phiền con cháu, nên chọn con đường tham gia BHXH tự nguyện. Đây là chính sách nhân văn, rất có ích cho những người LĐ không làm công ăn lương như ông.
Tuy vậy, nếu được ông vẫn mong muốn thời gian tham gia được rút ngắn hơn so với quy định là phải đóng đủ 20 năm. Làm được điều này sẽ có nhiều người đủ điều kiện tham gia BHXH tự nguyện để yên tâm tuổi già.
Ông Nguyễn Cảnh Dũng - Giám đốc BHXH huyện Phú Ninh ghi nhận sự đồng hành của ông Luật trong quá trình tham gia BHXH tự nguyện, đồng thời cho biết sẽ nhân rộng điển hình như ông Luật thông qua phương tiện truyền thông của huyện, xã, và qua các buổi hội nghị khách hàng để vận động nhân dân tham gia BHXH tự nguyện và thụ hưởng lương hưu. BHXH huyện sẽ tìm nhiều cách tuyên truyền phù hợp để người dân xem chính sách BHXH tự nguyện là điểm tựa vững chắc khi về già và hết tuổi LĐ.
Số người tham gia chưa tương xứng
Hiện nay, số đơn vị tham gia BHXH bắt buộc đã tăng, số người tham gia chính sách này ngày càng nhiều. Tuy vậy, nếu so sánh sẽ thấy số người LĐ có tiềm năng tham gia BHXH vẫn còn rất thấp so với số LĐ đang có việc làm.
Theo BHXH Quảng Nam, toàn tỉnh có 896.531 LĐ từ 15 tuổi trở lên có việc làm tính đến cuối năm 2020. Nhưng số LĐ tham gia BHXH chỉ mới 207.628/908.709 LĐ từ 15 tuổi trở lên (trong đó tham gia BHXH bắt buộc là 184.406 người, BHXH tự nguyện là 23.222 người).
Thực tế số người tham gia chính sách BHXH chưa tương xứng với nguồn LĐ đang trong độ tuổi tham gia chính sách. BHXH tỉnh đang phấn đấu đưa diện bao phủ BHXH tăng lên, tuy nhiên vẫn còn gặp nhiều khó khăn.
Theo ông Nguyễn Thanh Danh - Giám đốc BHXH tỉnh, đối với BHXH tự nguyện vẫn cần tuyên truyền nhiều ở cơ sở, để người dân tích lũy và tham gia vào chính sách, xem đây là giải pháp an sinh hữu ích cho tuổi già.
Đối với việc thực hiện chính sách BHXH bắt buộc, trong thực tế, việc tuân thủ pháp luật LĐ, pháp luật về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) ở bộ phận không nhỏ người sử dụng LĐ và người LĐ chưa cao.
Theo đó, có nhiều biểu hiện làm trái pháp luật như thỏa thuận giữa người sử dụng LĐ và người LĐ không tham gia; biến tướng hợp đồng LĐ thành các loại hợp đồng khác; kê khai ngày giờ làm việc, mức thu nhập không đúng…
Nhận thức của một bộ phận người LĐ, người sử dụng LĐ về vai trò, mục đích, ý nghĩa của BHXH chưa đầy đủ. Hiệu lực, hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong thực hiện chính sách BHXH còn bất cập. Công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH chưa thật sự tạo được sự tin cậy để thu hút người LĐ tham gia BHXH.
Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh khá lớn, tuy nhiên phần lớn có quy mô nhỏ, siêu nhỏ, sử dụng ít LĐ, sử dụng LĐ phổ thông, LĐ tại chỗ, công việc không thường xuyên… Do đó, mối quan hệ giữa người sử dụng LĐ và người LĐ thiếu bền chặt, dẫn đến phát sinh quan hệ quyền và nghĩa vụ của hai bên không rõ. Nhiều doanh nghiệp không có thuê mướn LĐ...
Ông Danh cho biết: “Theo số thống kê của Cục Thuế Quảng Nam tại vào cuối năm 2021, trên địa bàn tỉnh có 1.782 doanh nghiệp không có LĐ làm việc. Bên cạnh đó, dữ liệu quản lý người LĐ của các cơ quan nhà nước trên địa bàn chưa được liên thông.
Riêng dữ liệu được cơ quan thuế cung cấp hiện nay là dữ liệu người LĐ sau một năm quyết toán thuế thu nhập cá nhân nên có nhiều trường hợp người LĐ đã không còn làm việc tại đơn vị, hơn nữa đây là dữ liệu liên quan đến tài chính của người nộp thuế thu nhập cá nhân nên chưa thể hiện rõ họ có quan hệ hợp đồng thuộc diện phải tham gia BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc hay không. Dù nhiều khó khăn nhưng ngành BHXH đang cố gắng để mở rộng diện bao phủ BHXH trong nhân dân”.