Francis Kéré và giải "Nobel kiến trúc" 2022
Kiến trúc sư Francis Kéré trở thành người gốc Phi đầu tiên được vinh danh trong lịch sử hơn 40 năm của giải thưởng kiến trúc cao quý nhất thế giới - được ví như giải “Nobel kiến trúc” - Pritzker, dành cho những công trình mang lại ảnh hưởng to lớn cho xã hội và môi trường.
Francis Kéré sinh năm 1957 tại Burkina Faso, một trong những quốc gia nghèo nhất ở vùng hạ Sahara. Năm 7 tuổi, Francis Kéré rời làng quê Gando không trường học, không điện thắp sáng, không nước sạch để lên thành phố tìm con chữ.
Sau 13 năm, chàng thành niên Francis Kéré đến Đức theo chương trình học bổng với ước mơ một ngày nào đó trở về quê hương, xây dựng trường học. Không chỉ tạo nên dấu ấn kiến trúc tại Mỹ và châu Âu, Francis Kéré đặc biệt nổi tiếng với nhiều công trình kiến trúc trường học, cơ sở y tế, nhà ở, các tòa nhà dân sự và không gian công cộng trên khắp châu Phi từ Burkina Faso cho đến Mali, Togo, Kenya, Mozambique, Suda...
Kiến trúc sư, nhà giáo dục và hoạt động vì môi trường Francis Kéré được Pritzker tôn vinh vì biết cách “kết hợp những vật liệu địa phương, xây dựng những cơ sở hiện đại có giá trị vượt qua cả kiến trúc, giúp phục vụ và ổn định tương lai của cộng đồng, ứng phó với biến đổi khí hậu”.
Kiến trúc sư Francis Kéré giành được nhiều lời khen ngợi cho dự án năm 2001 khi ông từ Đức trở về để xây dựng trường tiểu học ở làng Gando nơi ông sinh ra với số tiền tích góp và vận động bạn bè.
Không giống như các trường học truyền thống sử dụng bê tông, với sự góp sức của người dân địa phương, thiết kế sáng tạo của Francis Kéré kết hợp vật liệu địa phương là đất sét, đá sỏi để tạo thành những viên gạch giúp không gian bên trong luôn mát mẻ bất chấp nắng nóng rất khắc nghiệt tại Burkina Faso.
Mái lợp của trường học bằng vật liệu kim loại địa phương giá rẻ, được thiết kế cách đoạn, vừa bảo vệ công trình vừa thông thoáng, bên cạnh là thư viện và nhà ở giáo viên. Số lượng học sinh đến trường tăng từ 120 lên 700 hiện nay. Công trình trường học này cũng nhận được giải thưởng kiến trúc Aga Khan.
Kiến trúc các tòa nhà của Francis Kéré luôn được kết hợp với hệ thống cây xanh để giảm bớt khí hậu nóng ẩm, hút bụi mịn. Như công viên quốc gia Mali - một công trình công cộng phức hợp rộng đến 103ha.
Nơi đây bao gồm phòng tập thể thao, không gian đạp xe, đi bộ, đường leo núi nằm giữa khu bảo tồn thực vật và chim thú hoang dã. Trong dự án cải tạo lần này, Francis Kéré cho xây dựng một nhà hàng đặc biệt trên mỏm đá, bên cạnh các trung tâm thể thao và lối vào tòa nhà chính.
Cả khối kiến trúc được chia thành bốn phân khu chức năng với tầm nhìn ra hồ và công viên. Đặc biệt đá địa phương được sử dụng để ốp bề mặt vì chi phí rẻ và tôn vinh đặc điểm kiến trúc bản địa.
Ông Tom Pritzker - Chủ tịch của Quỹ Hyatt tài trợ cho giải thưởng Pritzker nói: “Francis Kéré là kiến trúc sư giúp cải thiện cuộc sống và trải nghiệm của nhiều công dân ở một số khu vực đôi khi bị lãng quên trên thế giới.
Thông qua cam kết của mình, Francis Kéré sử dụng thông minh các vật liệu địa phương để kết nối và ứng phó với khí hậu. Kiến trúc đó không chỉ là sự hòa quyện tri thức khoa học, công nghệ hiện đại với truyền thống địa phương, chúng còn là những hình hài đặc sắc của nền văn hóa bản địa”.
Chủ nhân “Nobel kiến trúc” 2022 Francis Kéré cho biết: “Tôi có cảm giác vô cùng vinh dự nhưng cũng là trách nhiệm với cộng đồng. Đây không chỉ là một giải thưởng cho riêng tôi. Nếu không có sự chung tay góp sức của nhiều người trong hành trình xây dựng các công trình, thì giải thưởng sẽ không bao giờ đến”.