Bài học khởi nghiệp
Mẹ tôi trước kia làm nghề chế biến, buôn bán nước mắm. Cách đây mấy năm, để đỡ cảnh rảnh rang tuổi già và e ngại con cháu sử dụng nước mắm công nghiệp chứa hóa chất, bà về quê tự muối mắm cung cấp cho gia đình. Nhưng một vại mắm lọc thành phẩm thì gia đình sử dụng không hết, bà “khởi sự” buôn bán cho những người quen. Nhu cầu sử dụng nước mắm quê lớn dần, có lúc bà lọc không kịp để bán. Một lần bà nhờ tôi “ship tận nơi” cho một người quen, ít ngày sau khách hàng này nói vị mắm không giống như trước đây. Tôi phản hồi thì bà thật thà rằng vì khách hàng hối quá, bà qua nhà hàng xóm thấy người ta cũng làm nước mắm theo quy trình như vậy nên mua giúp. Tôi biết không ai nỡ trách bà trong tình huống như vậy, nhưng mẹ tôi tỏ ra hối tiếc và đề nghị được đổi lại sản phẩm đã bán cho khách. Và từ đó bà chỉ bán những chai nước mắm do mình chế biến.
Tôi nhớ lại “bài học khởi nghiệp” của mẹ khi đọc những thông tin xung quanh vụ lùm xùm tỏi đen Lý Sơn được nêu trong chương trình “Thương vụ bạc tỷ”. Trong chương trình này, một giám đốc của công ty khởi nghiệp cho rằng mỗi tháng công ty đã bán ra 300kg tỏi đen cô đơn Lý Sơn và xây dựng vùng nguyên liệu ở đây. Thông tin này lập tức bị người dân địa phương phản ứng, cho rằng vị giám đốc “chém gió” vì qua kiểm chứng ở địa phương thì những thông tin trên không đúng sự thật. Đại diện công ty này sau đó giải thích với báo chí rằng có sự hiểu lầm, đó là doanh thu mặt hàng tỏi mỗi tháng chứ không riêng tỏi đen Lý Sơn. Công ty cũng cho biết không còn sản xuất, kinh doanh tỏi Lý Sơn từ đầu năm 2018. Tuy nhiên, khi xem lại chương trình “Thương vụ bạc tỷ” kể trên, báo chí cho rằng cách giải thích này không thỏa đáng, bởi đây là câu trả lời cho câu hỏi về tỏi Lý Sơn. Ngoài ra, đến ngày 2.11, phóng viên ghi nhận sản phẩm tỏi đen Lý Sơn vẫn còn bán trên thị trường...
“Hãy là chính mình” hoặc “hãy đi trên đôi chân của chính mình” là lời khuyên của các chuyên gia dành cho start-up. Trong nhiều hoạt động khuyến khích, hỗ trợ phong trào khởi nghiệp, nhiều người tỏ ra lo lắng cho môi trường khởi nghiệp đang bị tác động tiêu cực trong bối cảnh văn hóa kinh doanh đang ở mức báo động. Trong môi trường đó, start-up dễ bị lạc lối hoặc sẽ chạy theo cơn sốt lợi nhuận. Mặt khác, vốn để đầu tư cho những ý tưởng khởi nghiệp - sáng tạo luôn là khát khao của những người khởi sự kinh doanh, nhưng không dễ “rơi xuống” với những ý tưởng phi thực tế, không có cơ sở, và đặc biệt không dành cho những ý tưởng mua gian bán lận, khuấy đảo thị trường. Câu chuyện tỏi Lý Sơn không đơn giản chỉ là khoảnh khắc “hở sườn” của một chủ doanh nghiệp trước ống kính truyền hình. Nó còn là ví dụ về những tính chất của một môi trường buôn bán không “sạch sẽ” với các yếu tố như thương hiệu sản phẩm đã bị đảo lộn; cơ chế quản lý thị trường không chặt chẽ, thiếu minh bạch; thị hiếu của người tiêu dùng đã bị lợi dụng...
Khởi nghiệp là tìm một lối đi khác biệt, nhưng cái đích của nó không phải chỉ đem lại lợi ích cho riêng mình. Và trên chặng đường đi tìm cái đích cuối cùng, đừng bao giờ thiếu vắng chữ tâm!
C.B.L