Chờ, chờ nữa!
Hơn 10 năm trước, khi tôi ghé thăm các gia đình ở xã Tam Quang, họ đã chỉ tay về phía kia, đó là khu phi thuế quan đó. Những giấc mơ được người dân khu vực này vẽ nên trong không gian, dù họ gần như không hiểu gì về mấy chữ “phi thuế quan”. Giấc mơ ấy liên quan đến giải tỏa. Họ bàn chuyện giải tỏa đền bù, tiền đó làm gì. Họ đồn đoán nhà nọ được đền bù mấy hồ tôm, nhà kia bị ép đo đạc… Họ nói, còn phi thuế quan là chỗ đó rồi sẽ xây cái trạm to lắm, buôn bán tấp nập lắm. Và hết. Bẵng đi một thời gian. Mọi thứ dần lắng xuống. Người dân quanh vùng mang máng nhớ ở đó từng nghe quy hoạch là khu phi thuế quan.
Cho đến năm ngoái, theo Quyết định 32/2017/QĐ-TTg, thì khu phi thuế quan thuộc Khu kinh tế mở (KTM) Chu Lai được bố trí tại xã Tam Quang và một phần xã Tam Nghĩa, có quy mô 1.012 hecta gắn với sân bay Chu Lai.
Đến hiện tại, trên thực địa, vẫn không có sự thay đổi nào.
Sau 15 năm, doanh nghiệp lớn nhất trong Khu KTM Chu Lai vẫn là Ô tô Trường Hải. GS.Võ Đại Lược, người cách đây gần 30 năm đã đề xuất mô hình đặc khu, cho rằng, sau 15 năm Chu Lai vẫn chỉ dừng lại ở khu công nghiệp, bởi nó không có thể chế kinh tế - hành chính gì vượt trội. Thể chế kinh tế - hành chính vượt trội là điểm mấu chốt cho một đặc khu kinh tế, điều ban sơ được đề xuất khi chính phủ muốn “thí nghiệm” đối với khu KTM Chu Lai. Tuy nhiên, sau đó mọi thứ đã trượt đi xa khỏi ý định ban đầu. Chính phủ chỉ chấp nhận các ưu đãi cho Chu Lai. Và Khu KTM Chu Lai nên hình như ngày nay.
Trả lời phỏng vấn trên tờ Người đô thị, ông Vũ Ngọc Hoàng - nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam cho rằng: “Nguyên nhân chưa thành công vì khung pháp lý và sự thoáng mở chưa đủ mạnh, còn rụt rè, và nhất là không nhất quán, không kiên định về cơ chế chính sách”. Điều này trước đây cũng từng được Quảng Nam nói riêng và các bộ, ngành trung ương nói chung nhìn nhận.
Công bằng mà nói, sau 15 năm, thành tựu từ Khu KTM Chu Lai đem lại không phải là ít. Thu ngân sách của Quảng Nam, phần lớn nhờ vào Khu KTM Chu Lai, hàng chục ngàn lao động được giải quyết việc làm. Nhưng luôn còn đó sự tiếc nuối, nếu đi theo hướng định của đặc khu kinh tế, thì có lẽ sự phát triển đã vượt xa gấp bội. Tuy nhiên, ngạn ngữ có câu “với một chữ NẾU, người ta có thể bỏ cả Paris vào trong một cổ chai”.
Quay trở lại dự thảo Luật đặc khu, trong đó có điều khoản cho thuê đất 99 năm đang gây ra “làn sóng khủng khiếp” suốt một tuần qua. Đã chưa thành công với một khu kinh tế mở, nay lại đưa ra một dự thảo luật mà nhiều chuyên gia đánh giá rằng không phù hợp với điều kiện Việt Nam hiện nay. Sự loay hoay đó, đầu không xuôi sao đuôi có thể lọt?
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa ký quyết định phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu KTM Chu Lai đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2050. Mục tiêu quy hoạch nhằm xây dựng khu KTM Chu Lai phù hợp với chiến lược phát triển quốc gia, chiến lược phát triển biển Việt Nam. Khu KTM Chu Lai có tính chất là khu kinh tế biển đa ngành, đa lĩnh vực.
Với mục tiêu này, Khu KTM Chu Lai có bứt phá ngoạn mục không? Người Quảng lại chờ và hy vọng.
C.B.L