Lệ xả đập Nà Bò ở Quế Ninh
(QNO) - Nếu ngày trước, ngày hội xả đập Nà Bò ở xã Quế Ninh (Nông Sơn) là hoạt động phục vụ sản xuất nông nghiệp thì nay đã trở thành phong tục truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa làng xã.
 |
| Đập Nà Bò được xây dựng từ năm 1904 và sửa chữa nâng cấp qua nhiều đời nên kiên cố như ngày nay. Ảnh: VŨ CÔNG ĐIỀN |
Theo thông lệ, hằng năm vào mùng 10.8 âm lịch, nhân dân khắp nơi trên địa bàn huyện Nông Sơn tập trung về thôn Mậu Long 1, xã Quế Ninh để dự lệ xả đập Nà Bò. Vì năm nay nhuần hai tháng 6 nên lệ được tổ chức sớm hơn 1 tháng. Từ tối mùng 9.7 âm lịch (tức ngày 30.8), dân làng Mậu Long và tổ quản lý đập đã tất bật chuẩn bị lễ vật cúng các vị tiền hiền. Đến sáng mùng 10.8, Đội thủy nông của xã tổ chức kéo cửa đập để xả nước.
Mỗi khi xả đập, người dân Quế Ninh và các xã lân cận tụ tập về bắt cá. Họ men theo các nhánh khe đã cạn nước để tìm cá. Nước rút đến đâu, cá mắc cạn đến đó. Bà Mai Thị Anh (thôn Mậu Long 2, xã Quế Ninh) dù đã ở tuổi 72 nhưng vẫn đến tham gia. Bà chia sẻ: “Ngày hội này đã trở thành lệ của làng rồi. Người dân ở đây và những vùng lân cận cứ đến ngày là về dự, không kể tuổi tác, không cần bắt được nhiều hay ít cá mà miễn vui là được”.
 |
| Người dân men theo dòng chảy, chọn những chỗ cạn để bắt cá. Ảnh: VINH THÔNG |
Ông Mai Thanh Trung - Đội trưởng Đội thủy nông xã Quế Ninh cho biết, tuy đập Nà Bò không rộng lắm, nhưng cá ở đây dồi dào, đa dạng như cá chình, cá bông lau, cá diếc, cá lóc, cá rô, cá gáy, trắm cỏ, ốc bươu, ốc đá, tôm, ba ba… Tuy nhiều người đến bắt cá cùng lúc nhưng chủ yếu là trải nghiệm chứ không có chuyện tranh giành hay va chạm, gây gổ. Tất cả đều vui vẻ với nhau.
“Trước đây, việc xả đập Nà Bò vào thời gian này để đảm bảo cho sự an toàn của đập, tránh trường hợp đến mùa mưa nước tích tụ nhiều sẽ gây nguy hiểm cho cây trồng của người dân. Ngày nay, lệ xả đập Nà Bò còn mang một ý nghĩa tâm linh khác, nhằm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu” - ông Trung chia sẻ.
 |
| Rất đông người dân tham gia lệ xả đập Nà Bò. Ảnh: VŨ CÔNG ĐIỀN |
Ông Lê Anh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND xã Quế Ninh cho biết, lệ xả đập Nà Bò đã trở thành hoạt động truyền thống của địa phương, UBND xã luôn chỉ đạo Đội thủy nông xã tổ chức xả đập theo quy trình, thông báo cho nhân dân biết thời gian xả đập để đảm bảo an toàn cho người và tài sản. Đập có diện tích mặt nước khoảng 2ha, phục vụ nước tưới cho khoảng 43ha đất lúa và hoa màu tại Quế Ninh.
“Thời gian tới, chúng tôi sẽ tham mưu cấp trên nâng cấp hệ thống kênh mương để mở rộng phạm vi tưới tiêu. Đồng thời, nâng tầm lệ xả đập Nà Bò thành lễ hội lớn của toàn huyện. Qua đó thu hút du khách đến trẩy hội; thứ nữa là tạo điều kiện để bà con nông dân gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm trong lao động sản xuất, cầu mong vụ mùa thuận lợi” - ông Tuấn nói.
Nhiều lần đập bị chiến tranh tàn phá Theo người dân địa phương, đập Nà Bò được xây dựng và hoàn thành khoảng năm 1904. Việc xây đập thành công đã tạo nên một hồ nước lớn, tưới tiêu được rất nhiều diện tích nông nghiệp mà trước đó là những vùng khô cằn, khó canh tác. Đây là đập bổi, chặn dòng Khe Nhóm chảy từ núi ra, vì vậy lượng nước rất hạn chế. Bậc cao niên trong làng kể lại, về sau có ông Cửu Bốn, là người giàu có trong làng đã bỏ tiền ra thuê rất đông lao động để vận chuyển đất đá, xây đập tại nơi hợp lưu của Khe Nhóm và Khe Cái. Lúc bấy giờ, đập được kè bởi đá hộc. Sau đó dùng vôi, nước đường và nước nhớt từ cây trộn chung làm vữa xây kè hai bên, đắp đất ở giữa, rất vững chắc. Ông Huỳnh Văn Lân (82 tuổi, thôn Mậu Long 1) kể, sang thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đập Nà Bò bị đánh bom nhiều lần nên hư hỏng. Vì vậy, nhân dân phải liên tục sửa chữa để duy trì nguồn nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Sau ngày giải phóng, đập Nà Bò được đầu tư xây dựng lại bằng bê tông cốt thép. |
PHAN VINH - MINH THÔNG