Ai quản lý thăm dò khoáng sản?
Hết thời hạn hoạt động hoặc chỉ có trong tay giấy phép thăm dò khoáng sản, nhiều doanh nghiệp lén lút “vượt đèn đỏ” tận thu tài nguyên trái phép.
Hết hạn vẫn chưa đóng mỏ
Cuối năm 2015, Bộ TN&MT thống nhất giao các điểm mỏ khoáng sản vàng nằm rải rác ở huyện Phước Sơn về cho UBND tỉnh xem xét gia hạn thăm dò và cấp phép. Nhiều đơn vị hết hạn hoạt động nhưng vẫn tiến hành khai thác. Tiếp cận bên ngoài khu vực khai thác vàng G18 (thôn 2, xã Phước Thành, Phước Sơn) do Công ty TNHH Trường Sơn quản lý, chúng tôi nhận thấy khói bụi từ nhà máy vẫn bay mịt mù trên không trung. Để lấy quặng, đơn vị này hầu như sử dụng lại thiết bị, dụng cụ khai thác trước đây để “rút ruột” tài nguyên. Theo người dân địa phương, hàng ngày họ chứng kiến khói độc có màu vàng, mùi khét tỏa ra từ địa điểm khai thác của nhà máy. Để xác tín thông tin trên, chúng tôi tiếp cận khu vực của nhà máy nhưng lực lượng bảo vệ đã ngăn cản. Công ty TNHH Trường Sơn đã xây dựng cổng ngay giữa con đường dẫn vào nhà máy và bố trí lực lượng bảo vệ chốt chặn thường xuyên. Lãnh đạo chính quyền xã Phước Thành cũng bức xúc, nhiều lần chính quyền địa phương và các ngành chức năng của huyện vào cũng bị người của đơn vị “cấm cửa”.
 |
| Công ty TNHH Trường Sơn bên ngoài “cấm cửa”, nhà máy bên trong hoạt động bốc khói. Ảnh: T.HỮU |
Trở lại điểm khai thác vàng của Công ty TNHH Ngọc Lĩnh (thôn 8, xã Phước Hiệp, Phước Sơn) nằm trên đỉnh núi cao tại xã Phước Hiệp. Đơn vị này hết phép khai thác từ tháng 9.2013, hiện đã làm thủ tục gia hạn. Trong thời gian chờ đợi, doanh nghiệp cũng “đốt cháy giai đoạn”. Trước Tết Nguyên đán vừa qua, Công ty TNHH Ngọc Lĩnh tùy tiện đưa phương tiện cơ giới, máy móc thiết bị vào phá rừng để mở đường trái phép mà theo biện hộ của công ty là... phục vụ cho quá trình thăm dò. Hành vi của công ty bị chính quyền địa phương phát hiện. Ngày 20.3.2016, doanh nghiệp kiến nghị UBND huyện Phước Sơn xin đưa người, phương tiện vào rừng nhằm phục vụ cho việc thăm dò khoáng sản. Vị trí khai thác của Công ty TNHH Ngọc Lĩnh nằm trên đỉnh núi nhưng hệ thống xử lý nước thải sơ sài, không đảm bảo. Hàng nghìn mét đường ống dây nối chằng chịt từ các hệ thống bãi lắng dẫn chảy trực tiếp ra khe suối. Đường ống hư hỏng, nước bắn tứ tung ra môi trường xung quanh. Cạnh đó là Công ty TNHH Nam Mai cũng đang trong quá trình chạy đua “nước rút” tận thu khoáng sản. Tháng 6.2016, doanh nghiệp hết hạn khai thác. Tuy vậy, thời điểm chúng tôi đến, đơn vị này vẫn hoạt động bình thường.
Ai giám sát?
Những con suối, dòng sông gần vị trí khai thác của các nhà máy vàng đều có màu đục, mùi khét rất khó chịu. Rác thải sinh hoạt, chất thải xả ra môi trường vô tội vạ. Do chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định về bảo vệ môi trường nên từ trước đến nay, hành vi sai phạm phổ biến mà các doanh nghiệp khai khoáng bị xử phạt hành chính nằm ở lỗi xả thải không đạt tiêu chuẩn ra môi trường, chưa có giải pháp bảo vệ môi trường triệt để. Theo Phòng Cảnh sát môi trường Công an tỉnh, rất ít có đơn vị khai khoáng nào thực hiện đúng cam kết bảo vệ môi trường, cũng như đánh giá tác động môi trường. Các doanh nghiệp hết phép hoạt động đang chờ gia hạn lén lút khai thác trái phép cũng gây ra nguồn xả thải tương đối lớn. Ngành chức năng cho biết, đến cuối năm 2015, trên địa bàn tỉnh có 20 điểm khai thác khoáng sản quặng vàng nhỏ lẻ được quy hoạch, trong đó có 5 điểm đã được UBND tỉnh cấp phép thăm dò. Ngoài ra còn hàng chục điểm vàng gốc phân bố ở các huyện Đông Giang, Bắc Trà My, Phước Sơn, Thăng Bình, Phú Ninh, Hiệp Đức do người dân tự tìm kiếm, phát hiện. Những nơi này tái diễn dai dẳng nạn khai thác trái phép. Tuy nhiên, UBND tỉnh hiện nay chưa thể cấp giấy phép khai thác, chờ thủ tục quy trình thăm dò báo cáo trữ lượng của doanh nghiệp.
Theo luật định, việc thăm dò khoáng sản với thời gian dài hay ngắn phụ thuộc vào mỗi đề án, quy mô diện tích thăm dò. Trên thực tế, chính sự lơ là trong quản lý nhà nước nên nhiều doanh nghiệp khai khoáng đã kết hợp thăm dò với tận thu, làm thất thoát không nhỏ tài nguyên. Trong khi chờ gia hạn giấy phép, một số đơn vị hoạt động trái phép để bù chi phí đầu tư. Thời điểm này, trên địa bàn tỉnh có ít nhất 7 doanh nghiệp hết giấy phép hoạt động. UBND tỉnh, Sở TN&MT đã có nhiều văn bản yêu cầu các doanh nghiệp phải dừng toàn bộ hoạt động khai thác, chế biến vàng tại khu vực trước đây đã được cấp phép; quá trình thăm dò tuyệt đối không kết hợp khai thác nhưng thực tế hiện vẫn chưa có nhà máy nào dừng hẳn. Ông Bùi Văn Ba - Trưởng phòng Khoáng sản (Sở TN&MT) cho biết, chưa nắm thông tin về việc doanh nghiệp thăm dò kết hợp tận thu khoáng sản. “Thời điểm kiểm tra các doanh nghiệp khai khoáng gần đây nhất vào năm ngoái khi sở được Tổng cục Địa chất (Bộ TN&MT) mời phối hợp đi cùng để xem xét thẩm quyền cấp phép khoáng sản nhỏ lẻ về cho tỉnh. Đơn vị sẽ kiểm tra đột xuất nếu có thông tin phản ảnh của người dân” - ông Ba nói.
TRẦN HỮU