Thuốc bổ dùng sao cho đúng
Thuốc bổ, cũng như các nhóm thuốc khác được chỉ định cho những trường hợp bệnh cụ thể chứ không thể dùng tùy tiện, đặc biệt đối với thuốc bổ đông y.
Theo đông y, 4 mặt lớn cần quan tâm trong cơ thể là: âm, dương, khí và huyết. Nguyên tắc thường dùng là phần nào trong 4 phần trên bị hư (tức cần phải bổ) thì bổ phần đó. Tuy nhiên, bất kỳ thầy thuốc nào cũng sẽ hỏi cụ thể, chi tiết người bệnh để có những bài thuốc, vị thuốc có tác dụng tốt chứ không dùng chung chung.
Bắt mạch bệnh
Nếu dùng thuốc bổ một cách bừa bãi thì không những không có tác dụng mà đôi khi nguy hiểm đến tính mạng. Một người được chẩn đoán âm hư mà cứ dùng thuốc bổ dương thì phần âm ngày càng hư (do phần dương đã hơn phần âm, giờ bổ dương thì dương càng mạnh hơn âm) bệnh càng nặng hơn và có thể ảnh hưởng đến tính mạng, nhất là trong các bệnh như tăng huyết áp. Thiếu phần nào, bộ phận nào thì bồi bổ phần, bộ phận đó và ngay cả khi bồi bổ đã đúng chỗ cũng không được quá thiên lệch mà làm tổn hại đến cân bằng động giữa âm và dương trong nhân thể.
 |
| Sử dụng thuốc bổ phải có sự chỉ định của thầy thuốc, không dùng tùy tiện. Ảnh: A.T |
Nói vậy, nhưng với người không mắc bệnh vẫn có thể dùng thuốc bổ đông y được. Bởi cơ thể chúng ta khi không bệnh là sự cân bằng động giữa các mặt (âm - dương, khí - huyết…), chứ không phải là sự bằng nhau tuyệt đối giữa các mặt đó, nên luôn có sự thiên lệch. Tức là cơ thể luôn ở tình trạng thiếu một mặt nào đó nhưng chưa gây ra bệnh. Sự thiếu hụt trong cơ thể người cũng có nhiều nguyên nhân, nhiều nhất là do bẩm sinh. Một đứa bé khi ra đời đã hư yếu toàn thân hoặc một bộ phận nào đó sẽ cần bồi bổ thường xuyên đến khi trưởng thành mặc dù không có bệnh. Hoặc do nhu cầu phát triển của cơ thể, đặc biệt ở lứa tuổi vị thành niên, phụ nữ cho con bú. Phụ thuộc nhiều vào tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp, tình trạng dinh dưỡng… Sự thiếu hụt còn do việc thường xuyên nâng cao sức đề kháng của cơ thể để chống lại bệnh tật, nhất là ở trẻ em, người già, phụ nữ sau sinh, người mới hồi phục sau bệnh tật… Nhưng như đã phân tích, việc này cần có chỉ định của thầy thuốc đông y. Điều quan trọng là trước khi dùng thuốc, nên bồi bổ bằng ăn uống trước, ăn cơm ngày ba bữa là phương thức bồi bổ cơ bản nhất.
Những điều lưu ý
Ngoài nguyên tắc “hư đâu bổ đó” khi dùng thuốc bổ cần có chừng mực, đủ mức thì dừng. Mọi dược liệu đều có tính thiên lệch nhất định, việc dùng thuốc bổ quá mức có thể dẫn đến sự thiên lệch mới, rất có hại cho sức khỏe. Thuốc bổ của đông y hầu hết phải dùng đường uống. Muốn cho thuốc được hấp thụ và phát huy tác dụng cao nhất thì không thể không chú ý đến việc nâng cao công năng của tỳ vị. Và nên nhớ, dùng thuốc bổ theo mùa. Căn cứ vào đặc điểm thời tiết từng mùa và mối quan hệ giữa thời tiết với các phủ tạng của cơ thể để lựa chọn loại thuốc bổ phù hợp. Giống như thuốc dùng cho trẻ em không thể cùng liều với người lớn; người già cần bồi bổ nhiều và liên tục hơn...
Nhiều nghiên cứu khoa học đã khẳng định rằng rất nhiều thuốc bổ đông y có tác dụng cải thiện tình trạng vi tuần hoàn, làm tăng lưu huyết não, tăng lượng ôxy cung cấp từ đó thúc đẩy quá trình phát triển cũng như hạn chế sự lão hóa của não, cải thiện trí nhớ và sức chú ý. Nhìn chung, các loại thuốc bổ đông y đều có tác dụng tăng cường hoạt động của cả 3 hệ thống nội tiết: dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận, dưới đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục và dưới đồi - tuyến yên - tuyến giáp trạng. Nhiều loại có tác dụng tăng cường sức co bóp cơ tim, cải thiện tình trạng vi tuần hoàn, chống loạn nhịp và thiểu năng động mạch vành tim. Nhiều người cho rằng, “dùng thuốc đông y không bổ bề ngang cũng bổ bề dọc” là hoàn toàn sai. Ví như vị nhân sâm, đối với các trường hợp như viêm ruột thừa, sốt xuất huyết giai đoạn sốt cao… tuyệt đối không được dùng, nếu dùng có thể nguy hiểm đến tính mạng.
BS. LÊ THÂN