Nhà ngoại giao xuất sắc
Ngày 27.1.1973 tại Paris, “Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam” được ký kết. Đó là kết quả của cuộc đấu tranh ngoại giao cam go nhất, lâu dài nhất trong lịch sử ngoại giao Việt Nam, với 202 phiên họp chung công khai, 24 cuộc tiếp xúc riêng trong thời gian 4 năm 9 tháng (1968 - 1973). Bạn bè thế giới theo dõi quá trình đàm phán đều khâm phục ý chí kiên định, sự mềm dẻo, nhạy bén của nhà ngoại giao xuất sắc, người con của quê hương Quảng Nam - Nguyễn Thị Bình.
Năm 1962, bà Nguyễn Thị Bình được cử làm Ủy viên Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN), phụ trách công tác đối ngoại. Cuối năm 1968, bà được cử làm Trưởng đoàn trù bị, rồi Phó Trưởng đoàn của Mặt trận tham dự Hội nghị Paris. Ngày 4.11.1968, khi vừa đến Paris, bà đã phát biểu ngay về “Giải pháp 5 điểm” của Mặt trận, trong đó nhấn mạnh: Mỹ phải chấm dứt chiến tranh rút khỏi Việt Nam. Công việc nội bộ của miền Nam Việt Nam do nhân dân miền Nam Việt Nam tự giải quyết… Trong hồi ký của mình, bà kể: “Ngay từ phút đó tôi càng thấy rõ trách nhiệm của mình hơn và có một nguồn động viên rất lớn. Tại đó tôi đã phát biểu ngay về giải pháp 5 điểm của Mặt trận và được tất cả mọi người xung quanh hoan nghênh nhiệt liệt. Bạn bè Pháp, bà con Việt kiều hô vang: Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam muôn năm! Việt Nam nhất định thắng! Lần đầu tiên giữa thủ đô tráng lệ, người dân Paris bắt gặp một đoàn xe Deesse (Nữ thần) phấp phới những lá cờ nửa xanh nửa đỏ với ngôi sao vàng, có ô tô và mô tô của cảnh sát Pháp dẫn đường hộ tống. Ngồi trên xe, nhìn lá cờ Mặt trận, tôi không nén được bồi hồi, xúc động...”.
 |
| Bà Nguyễn Thị Bình trong khoảnh khắc lịch sử : Ký Hiệp định Paris. Ảnh tư liệu |
Hôm sau, các báo ở Pháp phát hành đều đăng dòng tít lớn: Đại diện của Việt Cộng đã đến Paris. Kèm theo đó là những tường thuật và bình luận về cuộc đón tiếp người phụ nữ đại diện “Việt Cộng” với những tình tiết thật ly kỳ: “Việt Cộng đã thắng lớn qua cuộc đón tiếp bà Bình ở Paris”, “Bà Bình như một bà Hoàng, được đón như một quốc trưởng với đủ nghi thức chính quy, lại được hoan nghênh nhiệt liệt”, “Bà Bình đã làm chấn động dư luận Paris và thế giới. Cờ Mặt trận đã tung bay ở Paris! Rất tuyệt! Thật hiếm có!”…
Tháng 6.1969, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CMLT) được thành lập, bà Nguyễn Thị Bình được phân công giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao và Trưởng đoàn Đại biểu Chính phủ CMLT tại Hội nghị Paris, thay thế đoàn Đại biểu MTDTGPMNVN.
Việc bà Nguyễn Thị Bình được cử làm Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ CMLT tại Hội nghị Paris là có chủ định. Bởi vì bà rất giỏi tiếng Pháp và có quá trình hoạt động chính trị nhiều năm. Hơn nữa, trong cuộc đấu tranh hết sức quyết liệt giữa một nước nhỏ chống lại một đế quốc lớn, mà đứng đầu phái đoàn là phụ nữ vừa gây sự chú ý, vừa tranh thủ được thiện cảm của dư luận thế giới, tạo thêm thuận lợi cho hoạt động đối ngoại, như lời nhận xét của bà sau này: “Nếu mình là phụ nữ biết ứng xử khôn khéo thì người ta cũng dễ có tình cảm hơn, sẽ nghe những điều mình muốn nói về lập trường của mình”.
Bà Nguyễn Thị Bình, sinh năm 1927, tên thật Nguyễn Châu Sa, quê làng La Kham, Điện Quang, Điện Bàn, là cháu ngoại của Nhà chí sĩ Phan Châu Trinh.
Trong hồi ký “Gia đình, bạn bè và đất nước”, bà Nguyễn Thị Bình có kể về cuộc đàm phán dài nhất lịch sử để ký kết Hiệp định Paris. Nhà văn Nguyên Ngọc, đề tựa cuốn sách với cảm xúc khâm phục vô cùng: “…Có lẽ bà là người Việt Nam có nhiều bạn bè nhất trên thế giới, từ những người dân thường đến các nguyên thủ quốc gia nổi tiếng… Những năm tháng ấy bà có mặt ở hầu khắp hành tinh, và thật lạ, thật đẹp, hình ảnh của một Việt Nam đang chiến đấu khốc liệt lại được đại diện không phải bằng một chiến binh đằng đằng sát khí mà là một phụ nữ nhỏ nhắn, khiêm nhường mà uyên bác, gần gũi mà sang trọng, sự kiên định không gì lay chuyển nổi lại được thể hiện chính bằng vẻ thong dong đầy tự tin…”.(BTV) |
Những năm tháng tham gia đàm phán ở Hội nghị Paris là một thử thách khắc nghiệt: “Hội nghị Paris là một trận chiến quyết liệt, là những keo vật không dứt giữa các kỳ phùng địch thủ”. Nhưng hình ảnh “Madam Bình”, theo cách gọi của giới truyền thông, vẫn luôn gây ấn tượng mạnh với báo chí phương Tây, bởi những lời phát biểu đầy thuyết phục, thông minh, lúc rắn rỏi, khi dí dỏm. Trên bàn đàm phán, ai cũng đều nhận thấy Nguyễn Thị Bình là người phụ nữ mềm mại nhưng khéo léo và đầy bản lĩnh. Khoảng thời gian giữa hai kỳ họp là một khối lượng công việc lớn và đầy căng thẳng. Bà vừa tổ chức họp báo, trả lời phỏng vấn, tham dự các hội nghị quốc tế, đi châu Á, châu Âu, châu Phi, nhất là chuẩn bị thông tin, nghiền ngẫm cách đối phó trước những đòn tấn công ngoại giao. Có lần, một nhà báo phương Tây hỏi: “Bà có ở Đảng Cộng sản không?”. Bà nhanh nhẹn trả lời: “Tôi thuộc Đảng yêu nước”. Trong quá trình đàm phán, bà Bình luôn tâm niệm: “Họ có quyền hỏi, mình có quyền trả lời. Nhưng trả lời thế nào để họ tâm phục khẩu phục, hiểu rõ hơn cuộc chiến đấu chính nghĩa của dân tộc mình. Đó mới là điều quan trọng”.
Bà Nguyễn Thị Bình vẫn nhớ rõ cảm xúc đặc biệt: “Khi đặt bút ký vào bản hiệp định chiến thắng, nghĩ đến những đồng bào, đồng chí ngã xuống - những người không còn có thể biết được sự kiện trọng đại này, mắt tôi bỗng nhòe ướt. Trong cuộc đời tôi, đây là vinh dự rất lớn vì được thay mặt nhân dân, các chiến sĩ cách mạng để đấu tranh trực diện với kẻ thù xâm lược ngay tại Paris, được đặt bút ký vào bản hiệp định chiến thắng sau 18 năm cả nước tiến hành cuộc chiến đấu chính nghĩa đầy hy sinh gian khổ… Đó có lẽ là kỷ niệm sâu sắc nhất trong cuộc đời ngoại giao của tôi”.
Lê Năng Đông