Quạt nan ngày xưa

Thế hệ tôi sinh vào thập niên 80 của thế kỷ trước, và ai cũng biết tới quạt nan. Tôi còn nhớ rất rõ, khi tiếng cuốc râm ran gọi hè, bố tôi đi đốn mấy thân tre già róc lá, chẻ từng cái nan một, tỉ mẩn ngồi hàng giờ để đan quạt. Tay bố thoăn thoắt chẻ, vót, rồi đan.

Nắng nóng như thiêu khiến tấm áo ông bận ướt sũng, mồ hôi thi nhau túa ra trên khuôn mặt sạm đen. Không chỉ riêng ông mà trong làng, hầu như nhà nào cũng ngổn ngang tre nứa làm quạt.

Bố tôi khéo tay vô cùng. Ông làm ra những chiếc quạt đều rắp, đẹp như sản phẩm của một nghệ nhân thủ công thực thụ. Bố chỉ tôi cách đan quạt bằng nhiều cách.

Cách dễ nhất mọi người thường làm là đan chiếc nan này đè lên chiếc nan khác, dùng tay ấn khít chúng lại với nhau, cho đến khi thành một tấm vừa ý thì viền xung quanh lại.

Tay cầm nhất quyết phải dùng những chiếc cật tre già cứng nhất. Có 3 kiểu quạt nan mà bố tôi hay làm nhất là hình thang, tròn hoặc hình bầu. Xong xuôi, mẹ tôi đảm nhận nhiệm vụ thêu tên các con vào quạt bằng những sợi chỉ xanh đỏ để đánh dấu… chủ quyền.

Đến nhà nào cũng thấy hình ảnh chiếc quạt nan hiện diện. Nhà ít nhất thì một chiếc, nhà nhiều lên đến cả chục chiếc. Đặc tính vùng đất quê tôi quanh năm nắng gió, những cơn gió Lào thổi hầm hập. Lại thêm chuyện cứ đến hè là điện lại mất triền miên. Dùng quạt nan trở thành… thượng sách.

Quạt nan theo chân các bà, các mẹ đi buổi chợ chiều hôm, những buổi làm đồng nóng bức. Giờ giải lao bên gốc gạo, gốc đa, tay người nào người nấy đều cầm chiếc quạt nan. Vừa quạt vừa hàn huyên.

Nụ cười giấu sau vành nón trắng, những giọt mồ hôi lấp lánh nhỏ giọt khi nhắc tới chuyện đàn heo, đàn gà sắp tới ngày xuất chuồng, đám rau cũng chuẩn bị đến lúc cắt bán, chuyện con cái năm nay học hành, vào đại học. Đó là hình ảnh của một góc quê yên bình, cũng là khoảnh khắc ngọt ngào mỗi khi tôi nghĩ về quê nhà.

Nhớ tới quạt nan là nhớ cả vùng trời quê yêu dấu. Quạt nan mang hình bóng quê nhà, bóng dáng bố mẹ tôi cả đời cơ cực vì con cái. Bất giác tôi nhớ tới những câu hát: “Cơm con ăn tay mẹ nấu/ Nước con uống tay mẹ đun/Trời nóng bức gió từ tay mẹ con ngủ ngon” và thấy lòng mình đang ngân lên từng nhịp rung động.

TĂNG HOÀNG PHI