Ẩm thực Hội An trong cái nhìn nhân học

Nir Avieli - nhà nhân học văn hóa, giáo sư giảng dạy tại Khoa Xã hội học và Nhân học, Đại học Ben Gurion, đồng thời nắm giữ cương vị chủ tịch Hội Nhân học Israel.

Ông chính thức nghiên cứu Hội An sâu sắc từ năm 1998. Sau gần 14 năm, một công trình nghiên cứu về ẩm thực Hội An mang tên Rice Talks: Food and Community in a Vietnamese Town (NXB Đại học Indiana, 2012) ra đời, trở thành đóng góp lớn cho ngành nhân học Việt Nam.

Mới đây, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội đã tổ chức tọa đàm khoa học trực tuyến với các nhà nghiên cứu, học giả và chính tác giả Nir Avieli.

Theo đó, GS. Nir Avieli đã sử dụng phương pháp điền dã dân tộc học, tiếp cận cộng đồng qua quan sát tham dự vào đời sống người dân. Qua góc nhìn của một nhà nhân học nước ngoài nghiên cứu ẩm thực của một dân tộc khác, văn hóa ẩm thực Hội An hiện lên đầy mới lạ và hấp dẫn.

Nir Avieli nói, thưởng thức đặc sản Hội An khiến ông nhận thấy những điểm độc đáo trong ẩm thực Việt. Đằng sau cách sử dụng nguyên liệu tươi, cách dùng nước mắm khác biệt với miền Nam Trung Quốc hay Campuchia và sự phức tạp trong nêm nếm gia vị đầy lớp lang là sự hội tụ tinh hoa văn hóa, lịch sử, giai cấp và quan niệm về giới.

Ông phát hiện chính thái độ sống lạc quan thể hiện qua không gian ăn uống đã làm nên chiều kích ẩm thực Hội An nói riêng và ẩm thực Việt Nam nói chung.

Nhà nghiên cứu Phạm Minh Quân - Viện Nhân học văn hóa nhận định, từ một mâm cơm gia đình truyền thống, Avieli mở rộng cho người đọc đến với địa hạt cộng đồng và xã hội. Ông đã chứng minh mối liên hệ giữa ẩm thực với vai trò giới, thực hành tôn giáo, vũ trụ quan, dân tộc và thậm chí cả chính trị địa phương và quốc gia.

Những vấn đề được tác giả trình bày đầy thú vị và gợi mở, từ nguyên lý âm và dương của bữa ăn gia đình Hội An cũng như thông qua ẩm thực, người Hội An có khả năng chủ động tự định hình lại bản sắc của mình.

LÊ QUÂN