"Bến mù u" - một đời người gắn với sông quê

Tiểu thuyết dày 250 trang với 14 chương - là một bước tiến mới về nội dung lẫn hình thức trong sự nghiệp viết lách của Vũ Ngọc Giao.

Câu chuyện tình người

Với nỗi đau đáu về thân phận con người, tiểu thuyết “Bến Mù U” lấy bối cảnh ở vùng gò bãi, sông biền của Gò Nổi - vùng đồng bằng nằm ở cánh bắc Quảng Nam.

Một câu chuyện thực về những phận đời, phận người lặng thầm đi qua bến sông có tên gọi Mù U. Ở đó, một gò Mơ nhô lên như trái tim phập phồng nằm giữa đồng bằng. Con sông Đào rẽ nhánh, chiếc xuồng nhỏ lênh đênh sóng nước, có những đôi chân liêu xiêu bên đôi quang gánh đi về vào buổi chiều tà…

“Bến Mù U” kể câu chuyện thời hậu chiến, xứ Quảng dày đặc những bãi mìn với chằng chịt kẽm gai. Từ bờ nam sông Cái nhìn qua bãi này, giống trạm gác tiền tiêu trông chừng cho cả một vùng cây keo, cây bói mọc ken dày.

Bên bến nhánh sông được tách ra từ dòng Thu Bồn huyền thoại, già Tư Cối - một người đàn ông lái đò đơn độc sống trong chiếc lều trơ trọi trên doi đất mũi. Vào một đêm mưa gió, có cô gái từ đâu lạc tới bến sông.

Khi biết được tình cảnh ông đã đưa cô về lều ở đỡ qua đêm. Đêm đó biết cô đang mang trong mình một đứa con chưa thành hình, ông thương tình để cô được ở lại cùng ông và nhận là cha của đứa con trong bụng, để nó được sinh ra, có cha như những đứa trẻ khác.

Khi đứa con gái lên ba, trong một lần tắm sông, mẹ nó đã bị vũng xoáy cuốn trôi. Từ đó đứa bé ở với ông. Hai cha con sống lay lắt trong căn lều nhỏ. Tuy nghèo, nhưng tình yêu thương ông dành cho con luôn vô bờ bến.

Một ngày, có người đàn ông từ xa tìm về nhận mình là cha ruột của cô con gái và xin được đón nó về nuôi. Đứa con gái sau khi biết sự thật, đã chọn ở lại cùng cha nuôi, người đã cưu mang mẹ nó và đã yêu thương nó từ ngày mới lọt lòng…

Thời gian trôi, rồi cũng đến ngày già Tư Cối đặt chân đến bên bờ sinh tử. Ông ra đi, một mình trong căn lều bên bếp lửa liu riu, mấy hòn than chợt phừng lên, ngọn lửa điên cuồng nhảy múa. Điệu luân vũ cuối cùng trước khi nó để lại tàn tro.

Người làng quyết giữ lại con xuồng neo bên sông của già Tư như một kỷ niệm để lưu giữ một thời quá vãng. Già Tư đã sống một cuộc đời nghèo khó nhưng đầy ý nghĩa. Ông đã cúi xuống trước nỗi đau của đồng loại để yêu thương và sẻ chia.

Khí chất Quảng trong văn chương

Nếu 13 chương đầu, tác giả nghiêng về kiếp đời của Tư Cối, thì đến chương cuối, gần như là độc thoại của cô con gái khi hoài nhớ về người cha nuôi. Đó cũng là những suy ngẫm về đời người gắn với chiếc xuồng con trên dòng sông rộng - một cuộc hành trình đơn độc, một huyền thoại của dải đất gò.

Người đọc lặng đi trước hình ảnh một già Tư kính cẩn trang nghiêm vốc những giọt nước đầu nguồn sông, chỉ vì ông biết nó sẽ lang thang qua bao ghềnh thác, và rồi sẽ nó về với dòng sông quê ông - sông Cái. Ông lặng người, cúi xuống thận trọng khum hai bàn tay vốc một vốc nước phả vào mặt.

Câu chuyện thấm đẫm chất nhân văn bởi tình phụ tử thiêng liêng, cho dù kết truyện già Tư Cối chết đi, nhưng tác giả đã để cho nhân vật sống một đời hào sảng, trong cái nghèo vẫn thắp sáng lên một nhân cách sống.

Đọc tiểu thuyết “Bến Mù U”, ta nhận ra khí chất thiệt thà, bộc trực và nhân hậu, đậm chất của con người xứ Quảng qua nhân vật Tư Cối.

Từ những chương đầu, hình ảnh Tư Cối được khắc họa rất mộc nhưng cũng đầy chất thơ: Nắng chiều khúc xạ trên dòng sông, hắt lên gương mặt rắn rỏi tươi nguyên sống động - như bức tượng đồng hun vừa bóc khuôn dưới bàn tay đầy xúc cảm sáng tạo của nghệ sĩ bậc thầy. Trên gương mặt đó còn thoáng nét ngỡ ngàng giấu sau những ray rứt ngấm ngầm ta thường rất khó nhận ra ở người luống tuổi…

Giọng văn mộc mạc, đặc biệt với phương ngữ vùng miền: “đầu đuôi có một đủm”, “suốt cái sân kiểu lông mốt lông hai”, “rót nước chè cắm đũa không ngã”… và hệ thống từ láy: hụp hửi, bem bép, khịp khịp, xớ rớ, rật rật, lạch phạch… được tác giả sử dụng khá đắt.

Ngoài ra, những câu hát quê kiểng đan xen góp phần diễn tả tâm trạng bâng khuâng của từng nhân vật. Không gian và thời gian được tái hiện qua âm thanh của tiếng gà nước cồng cộc, tiếng chim te te hách hách, tiếng chuông chùa Vạn thong thả buông từng hồi trầm mặc vào đêm thâu…

Bạn đọc rung cảm trước ngòi bút sung sức và giàu sức sáng tạo, luôn có ý thức đổi mới thi pháp trong từng thể loại của Vũ Ngọc Giao. Chính niềm yêu viết đã cho Vũ Ngọc Giao cái nhìn tinh tế từ trái tim giàu tình yêu thương và gắn bó thiết tha với cuộc đời.

NGUYỄN THỦY